вы́гнаць, -ганю, -ганіш, -ганіць; -гані; -гнаны; зак.
1. каго-што. Гонячы, прымусіць выйсці, выехаць; выдаліць.
В. жывёлу з хлява.
В. з работы (перан.).
2. каго-што. Выдаліць сілай, прагнаць.
В. акупантаў.
В. дрэнныя думкі з галавы (перан.).
3. што. Здабыць шляхам перагонкі (спец.).
В. бочку шкіпінару.
|| незак. выганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. вы́ганка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
камітэ́тчык, ‑а, м.
Разм. Член камітэта. Настаўнік перапісаў на паперы прозвішчы камітэтчыкаў і падаў паперу бліжэйшым, каб на ёй распісаліся. Галавач. Мацей Сіпак падбіваў камітэтчыкаў на пабудову паравога млына, абяцаў і грошы пазычыць і рабочай сілай дапамагчы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
на́ўзніч, прысл.
Разм. На спіну, на спіне тварам угору. Ляжаць наўзніч. □ Прыглушаныя вокрыкі, як і стогн ад’ютанта, Паддубны выразна пачуў.., калі з.. сілай паляцеў наўзніч. М. Ткачоў. Хадора наступіла на.. [абору] і наўзніч грымнулася на блішчастую паркетную падлогу. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абуя́ць, ‑яе; зак., каго-што.
Ахапіць, апанаваць з нястрымнай сілай (пра пачуцці). Чачыка абуяла злосць, і ён нервова закратаў рукой, аж заскакалі лейцы. Пташнікаў. Помню, абуяла мяне радасць, што вось, не думаўшы, не гадаўшы, трапіў я, крыварукі, на вайну... Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засялі́ць, ‑сялю, ‑селіш, ‑селіць; зак., што.
1. Запоўніць, заняць жыхарамі, насельнікамі. Засяліць дом. Засяліць інтэрнаты студэнтамі.
2. Пасяліўшыся, заняць. Як ніколі, мы сілай багаты цяпер, — Неўзабаве планеты Навокал заселім. Дзеружынскі. У адну сонечную, ціхую раніцу дрэвы паркаў засялілі крыклівыя гракі. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зо́дчы, ‑ага, м.
Высок. Дойлід, мастак-будаўнік, архітэктар. Дружнай сілай сялян і рабочых Будаваў гэты помнік жывы Самы смелы ў гісторыі зодчы, Самы мудры ў вяках бальшавік. Глебка. Высокае майстэрства індыйскіх зодчых і будаўнікоў можна бачыць у збудаванні палацаў. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рубіко́н, ‑а, м.
Пра мяжу, рубеж чаго‑н., перашкоду, якія цяжка пераадолець. Звычайнае запаленне лёгкіх, расказваў доктар, крызіс прайшоў, чалавек, з дапамогай медыцыны, мінуў смяротны рубікон. Ермаловіч. Калясніца гісторыі імчалася да рубікона з нястрыманаю сілай. Гартны.
•••
Перайсці Рубікон гл. перайсці.
[Ад старажытнай назвы ракі Рубікон, якую перайшоў Юлій Цэзар супраць волі сената і гэтым самым пачаў грамадзянскую вайну.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лупі́ць¹, луплю́, лу́піш, лу́піць; лу́плены; незак., каго (што).
1. Знімаць, абдзіраць (скуру, кару і інш.) з чаго-н. або ачышчаць ад лупін; абіраць.
Л. кару з дрэва.
Л. бульбу.
2. Драць на часткі (разм.).
Нашто ты кнігу лупіш?
3. каго (што). Моцна біць, лупцаваць каго-н.
Л. каня пугай.
4. 3 сілай удараць у што-н., па чым-н.
Л. нагой у дзверы.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ужыв. замест некаторых дзеясловаў для абазначэння дзеяння, якое адбываецца з асаблівай сілай (разм.).
Лупіць дождж.
Л. у бубен.
◊
Лупіць скуру (разм.) —
1) браць празмерна вялікую плату;
2) моцна біць.
Лупіць як сідараву казу (разм.) — бязлітасна біць каго-н.
|| зак. аблупі́ць, -луплю́, -лу́піш, -лу́піць; -лу́плены (да 1 знач.), злупі́ць, злуплю́, злу́піш, злу́піць; злу́плены (да 1 і 3 знач.) і адлупі́ць, -луплю́, -лу́піш, -лу́піць; -лу́плены (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гвалт, -у, М -лце, м.
1. Прымяненне фізічнай сілы ў адносінах да каго-н.
Партызаны помсцілі немцам за г. і здзекі.
2. Прымусовае ўздзеянне на каго-, што-н.
Чыніць г.
3. у знач. прысл. гва́лтам. Супраць волі, жадання, сілай.
Гвалтам пасадзіць у машыну.
4. Крык, лямант.
Кожны вечар у хаце стаяў г.
5. у знач. выкл. Кліч аб ратунку ў выпадку небяспекі (разм.).
Г., ратуйце!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нале́гчы, -ля́гу, -ля́жаш, -ля́жа; налёг, -лягла́ і -ле́гла, -лягло́ і -ле́гла; наля́ж; зак.
1. на каго-што. Наваліцца на каго-, што-н., націснуць сваім цяжарам.
Н. плячом на дзверы.
2. перан., на што. З сілай пачаць дзейнічаць якой-н. прыладай.
Н. на вёслы.
3. перан., на што. Пачаць энергічна рабіць што-н., займацца чым-н. (разм.).
Н. на вучобу.
Н. на работу.
|| незак. наляга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)