канскры́пцыя, ‑і, ж.
У некаторых еўрапейскіх краінах да ўвядзення ўсеагульнай воінскай павіннасці — сістэма камплектавання арміі на аснове воінскай павіннасці з правам выкупіцца або паставіць на сваё месца другога.
[Ад лац. conscriptio — унясенне ў спісы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адшмата́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм. Неакуратна адарваць, ададраць, адрэзаць. Напіхаў я сабе банак у кішэні. Хлеба адшматаў добры кавалак і таксама пайшоў на сваё месца. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рашу́часць, ‑сці, ж.
Смеласць, гатоўнасць прыняць і ажыццявіць сваё рашэнне. Сышоўшы на перон, Рыта разгубілася. Рашучасць пакінула яе. Навуменка. Смуглявы твар камандзіра злучэння выказваў мужнасць і рашучасць. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скампілява́ць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; зак., што.
Зрабіць што‑н. шляхам кампіляцыі. [Астапчык:] — Пачопка кажа, што Павалковіч вялікі майстар кампіляцыі. Спіша, схопіць адтуль-адсюль, скампілюе і выдае за сваё. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
урасця́жку, прысл.
Выцягнуўшыся, на ўсю даўжыню, на ўвесь рост. [Рыгор] заняў сваё месца, спачуваюча паглядзеўшы на вёрткія лаўкі, дзе ўрасцяжку ляжалі Ромусь і Генрык. Гартны. // Напружваючы сілы (пра коней).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адваява́ць сов., в разн. знач. отвоева́ть;
а. у во́рага — отвоева́ть у врага́;
а. сваё дабро́ — отвоева́ть своё добро́;
тры гады́ ~ва́лі — три го́да отвоева́ли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кары́та ср. коры́то (для кормления скота);
◊ заста́цца ля разбі́тага к. — оказа́ться у разби́того коры́та;
ле́зці не ў сваё к. — сова́ть нос в чужи́е дела́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сту́калка ‘гульня ў пераганкі’ (гродз., Нар. словатв.). Да стукаць ‘стукаць’, тут ‘адзначаць сваё першынства стуканнем’: хто жывей прыбяжыць, прыстукаецца (Нар. словатв.). Параўн. засту́каць ‘застаць на месцы’, сінонім закава́ць ‘дакрануцца да гульца ці да “кону” рукой пры гульні ў жмуркі, хованкі і інш.’ (там жа). Відаць, не звязана непасрэдна з сту́каўка ‘адзін з відаў азартнай гульні ў карты’ (ТСБМ), а таксама з рус. сту́калка, польск. stukałka ‘тс’, што, паводле Трубачова (Труды, 1, 797), з’яўляецца калькай ням. Pochspiel ‘тс’, ад pochen ‘стукаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
інко́гніта,
1. прысл. Скрыта, тайна, хаваючы сваё імя. Гэтым разам Мірэцкі прыйшоў на камбінат як бы інкогніта. Сабаленка.
2. нескл., н. Знаходжанне пад выдуманым імем; захаванне свайго імя ў невядомасці. [Балуеў:] Да таго часу, пакуль эшалон не прыйдзе на станцыю Мінск, вам трэба захоўваць інкогніта і чакаць. Мележ.
3. нескл., м. і н. Асоба, якая скрывае сваё сапраўднае імя. І ўсё ж карцела даведацца загадзя пра тое інкогніта, пляменніцу. Гроднеў.
[Ад лац. incognitus — непазнаны, невядомы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мускулі́сты, ‑ая, ‑ае.
З развітымі мускуламі. Высокі, стройны, мускулісты, Павел быў сапраўдным спартсменам. Шыцік. [Рудакоў] распрануўся да пояса, памыўся і доўга з асалодаю расціраў халоднаю вадою сваё мускулістае цела. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)