непрае́зджы, ‑ая, ‑ае.
Цяжкі або немагчымы для праезду. Бярлога была ў дзікім гушчарніку, ніхто не парушаў спакой, хаця і праходзіла недалёка лясная дарога, але была яна глухой і непраезджай. Лынькоў. Сэрца .. [Даніка] стукала трывожна, часта, — а што калі дарога акажацца зусім непраезджай?.. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пага́на,
1. Прысл. да паганы (у 1 знач.).
2. безас. у знач. вык. Пра цяжкі, дрэнны фізічны або псіхічны стан. Каб трохі, [Ганна] упала б — ледзь намаглася ўтрымацца. Бацька заўважыў, што ёй пагана, стаў побач, паклаў руку на плячо, быццам супакойваў, даваў сілу. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Неўкавы́рны ’незгаворлівы; флегматык’ (Касп.), ’няветлівы, непаслухмяны’ (Ян.), ’капрызны, свавольны’ (Сцяшк. Сл.), неўкавырный ’неўгамонны; якога нічым нельга крануць, упарты’ (Нас.), ’упіра; той, якім нельга ўкіраваць’ (Бяльк.), ’капрызны’ (Юрч.), ніўкавырный ’упірлівы, цяжкі для выхавання або для кіравання’ (мсцісл., З нар. сл.), рус. неуко‑ вырный ’няўклюдны, нялоўкі, непаваротлівы; непрыгожы, несімпатычны; неўгамонны; незгаворлівы’. Гл. укавырны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
склада́ны, -ая, -ае.
1. Які складаецца з некалькіх частак, разнастайны па складзе частак і сувязей паміж імі.
Складанае рэчыва.
С. сказ.
2. Цяжкі для разумення, ажыццяўлення і пад.
Складаная матэматычная задача.
Складанае становішча.
Складаная аперацыя.
3. Які спалучае ў сабе розныя, часта супярэчлівыя бакі, рысы (пра характар і пад.).
Складаныя пачуцці і думкі.
4. Які можна складваць дзякуючы рухомаму злучэнню частак.
С. нож.
Складанае крэсла.
|| наз. склада́насць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дыле́ма, ‑ы, ж.
1. Суджэнне, вывад з двума процілеглымі палажэннямі, з якіх неабходна выбраць адно, паколькі трэцяе немагчыма.
2. Становішча, пры якім выбар адной з дзвюх процілеглых магчымасцей аднолькава цяжкі. — А калі б перад табою паставілі такую дылему: салдат ці арыштант? Што выбраў бы? Колас.
[Грэч. dilēmma.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
злі́тны, ‑ая, ‑ае.
Які зліўся ў адно цэлае; адзіны, непадзельны. Злітнае напісанне. □ Умеў .. [Карп] на сходзе ў злітным тлуме распазнаць, адчуць і вылучыць галасы тых, каму найбольш цяжкі быў стары лад жыцця. Дуброўскі. Разам падаліся да калоны ўсе, зліліся, перамяшаліся і сталі гаманлівай злітнай масай. Шынклер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
беспрасве́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Без прасвету, вельмі цёмны. Беспрасветная ноч. // Бясконцы, густы (пра дождж, туман і пад.). Зноў дажджы, нудныя, халодныя, беспрасветныя. Сачанка.
2. перан. Сумны, цяжкі, безнадзейны. У гэтых думках чэрпаў ён падтрыманне сабе самому і простым людзям, што стогнуць у ярме беспрасветнага прыгнёту. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зыбу́н, ‑а, м.
Зыбкае балота, якое ўтвараецца пры зарастанні азёр, рэк і пад. — Вазьмі Бандэрку. Ён цяжкі. Ён і праверыць, можна ісці па зыбунах з грузам ці не. Шашкоў. Імхі наступалі, плылі зыбуны, За горла няшчадна сціскалі рачулку. Зуёнак. // толькі мн. (зыбуны́, ‑оў). Рухомыя зыбучыя пяскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фе́рула, ‑ы, ж.
Шматгадовая травяністая расліна сямейства парасонавых. Сцябло ферулы ўжываецца ў ежу.
феру́ла, ‑ы, ж.
1. Лінейка, якой у сярэдневяковай школе білі па далоні вучняў за якую‑н. правіннасць.
2. Кніжн. Цяжкі і пільны нагляд. Селянін не захоча доўгі час хадзіць пад ферулай урадніка. Галавач.
[Лац. ferula — розга.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цяжкава́ты, ‑ая, ‑ае.
Даволі цяжкі. Галя падхапіла Вадзімку на рукі. Ён быў ужо цяжкаваты. Сабаленка. Слова цяжкаватае, Слова мудраватае, Слова непрывычнае І страшнаватае — фі-та-тэ-ра-пі-я. Жычка. [Старшыня:] — А сам, можа, паехаў бы ты [Мілоўскі] у Шапятоўскі савет, а? Гэта ў нас цяжкаваты савет. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)