бая́ршчына, ‑ы, м.

Гіст.

1. Перыяд у гісторыі рускай дзяржавы, калі панавала і правіла баярства. Гэта было ў часы баяршчыны.

2. Вотчына баярына. Працаваць на баяршчыне.

3. Тое, што і паншчына. Адбываць баяршчыну.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэлега́т, ‑а, М ‑гаце, м.

Выбраны або прызначаны прадстаўнік якой‑н. арганізацыі, калектыву, дзяржавы; пасланец, упаўнаважаны. Дэлегат з’езда. Дэлегаты Генеральнай Асамблеі ААН. □ Часта Міхалка з Борухам ездзяць у горад дэлегатамі ад сялян. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

канфіска́цыя, ‑і, ж.

Прымусовае бязвыплатнае адняцце грошай або маёмасці ў карысць дзяржавы. Канфіскацыя памешчыцкіх зямель. Канфіскацыя маёмасці. // Забарона карыстацца творамі друку, прадаваць іх. Канфіскацыя кнігі. □ Амаль усе нумары газеты падвяргаліся канфіскацыі паліцыяй. Шакун.

[Лац. confiscatio.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сіндыкалі́зм, ‑у, м.

Дробнабуржуазная апартуністычная плынь у рабочым руху канца 19 — пачатку 20 стст., прыхільнікі якой адмаўлялі неабходнасць класавай барацьбы пралетарыяту, стварэння пралетарскай дзяржавы і разглядалі эканамічную барацьбу як адзіны шлях да сацыялізму.

[Фр. syndicalisme.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

экзеквату́ра, ‑ы, ж.

1. Дазвол, выдадзены замежнаму консулу ўрадам той дзяржавы, у якую ён назначаны. на права выканання службовых функцый. Консульская экзекватура.

2. Пастанова судовых органаў дадзенай краіны аб выкананні рашэння замежнага суда.

[Ад лац. exsequor — выконваю.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вялі́кі, -ая, -ае; бо́льшы; найвялі́кшы, найбо́льшы.

1. Значны па велічыні, памерах, сіле; проціл. малы.

В. горад.

В. будынак.

Вялікая радасць.

Вялікія беды пачынаюцца з малых (прыказка). Вялікая зямля (мацярык). Вялікая літара (якая выступае над радком).

2. Выдатны па сваім значэнні; які валодае ў высокай ступені той якасцю, якая знаходзіцца ў значэнні вызначаемага назоўніка.

Вялікая перамога.

В. вучоны.

3. Большы, чым патрэбна, прасторны.

Гэтыя боты мне вялікія.

4. Дарослы (з пункту гледжання дзіцяці), а таксама (пра дзіця) такі, які выйшаў з дзіцячага ўзросту, падрослы.

Сын ужо в., пойдзе ў школу.

5. Значны па колькасці.

Вялікая сям’я.

Вялікія грошы.

◊

Ад (з) вялікага розуму (разм., іран.) — па дурасці.

Вялікае мноства — вельмі многа.

Вялікія дзяржавы — найбольш магутныя дзяржавы, якія адыгрываюць вядучую ролю ў сусветнай палітыцы і ў міжнародных адносінах.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

інтэрні́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; зак. і незак. (спец.).

1. каго-што. У міжнародным праве: пазбавіць (пазбаўляць) свабоды перамяшчэння і выхаду з тэрыторыі краіны (іншаземцаў, грамадзян або суднаў ваюючай краіны да заканчэння вайны), а таксама прымусова затрымаць (затрымліваць) войскі, якія ўступілі на тэрыторыю нейтральнай дзяржавы.

2. каго (што). Падвергнуць (падвяргаць) часоваму арышту, ізаляцыі.

|| наз. інтэрні́раванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ценявы́, -а́я, -о́е.

1. гл. цень.

2. Які знаходзіцца ў цяні, слаба асветлены.

Ц. бок вуліцы.

3. перан. Адмоўны, непажаданы.

Ц. бок справы.

○ Ценявая эканоміка — эканамічная нелегальная дзейнасць, якая скрываецца ад грамадства і дзяржавы, не падпарадкоўваецца дзяржаўнаму кантролю і ўліку.

Ценявы кабінет — група ўплывовых палітыкаў, якія маюць сваю праграму дзейнасці і прэтэндуюць у выпадку перамогі на стварэнне новага ўрада.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

наро́д, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -а. Усё насельніцтва пэўнай дзяржавы, жыхары краіны.

Н.

Беларусі.

2. -а. Працоўная маса насельніцтва той ці іншай краіны.

Працоўны н.

Выхадцы з народа.

3. -а. Розныя формы гістарычных супольнасцей (племя, народнасць, нацыя).

Беларускі н.

4. -у, толькі адз. Людзі.

На мітынг прыйшло многа народу.

|| прым. наро́дны, -ая, -ае.

Народная творчасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дварэ́ц, ‑рца, м.

Будынак, які служыць жыллём і пастаянным месцазнаходжаннем цара, караля ці іншага кіраўніка дзяржавы, а таксама членаў іх сямей. Царскі дварэц. Каралеўскі дварэц. // Будынак, які вылучаецца пышнасцю, хараством, раскошай; палац. Мармуровыя дварцы Венецыі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)