сабакагало́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае галаву, падобную на сабачую.
2. у знач. наз. сабакагало́выя, ‑ых. Агульная назва буйных наземных малп падсямейства мартышкавых, у якіх галава падобна на сабачую. Мандрылы і павіяны адносяцца да сабакагаловых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разла́мываться
1. разло́млівацца;
голова́ разла́мывается галава́ разло́мліваецца;
теле́га совсе́м разла́мывается калёсы зусі́м разло́мліваюцца (разло́мваюцца);
2. страд. разло́млівацца; разбура́цца; см. разла́мывать.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тума́ніцца несов., в разн. знач. тума́ниться;
удалечыні́ ~ніўся лес — вдали́ тума́нился лес;
во́чы ~няцца — глаза́ тума́нятся;
галава́ т. — голова́ тума́нится
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шал, род. ша́лу м.
1. бе́шенство ср.;
2. о́дурь ж.;
◊ ад чужо́га ша́лу галава́ кру́ціцца — посл. в чужо́м пиру́ похме́лье
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Башыбузу́к. Укр. башибузу́к. Запазычанне з рус. башибузу́к (раней ’салдат нерэгулярнага турэцкага войска’) < тур. başibozuk ’атрады нерэгулярнага войска’ (baş ’галава’, bozuk, buzuk ’шалёны, сапсаваны’). Адносна рус. слова гл. Фасмер, 1, 138; Шанскі, 1, Б, 62.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Башка́ (бышка́) ’галава’ (Бяльк.). Укр. ба́шка (адкуль такі націск?), рус. башка́. Запазычанне з цюрк. baš ’галава’. Праабражэнскі, 1, 20; Фасмер, 1, 139 (там і літ-pa); падрабязна Шанскі, 1, Б, 62–63. Зыходзячы з геаграфіі слова, можна думаць пра пасрэдніцтва рус. мовы.
Ба́шка ’авечка’ (Касп.), ба́ша‑ба́ша‑ба́ша, ба́ше‑ба́ше‑ба́ше ’падзыўныя словы для авечак’ (ДАБМ, 896), таксама бась-бась-бась (Сцяшк. МГ). Рус. дыял. ба́ша ’авечка, ягня’, баш, ба́ша ’падзыўное слова для авечак’. Паводле Фасмера, 1, 138, памяншальная форма ад бара́н. Падзыўное слова тлумачыцца як другаснае па паходжанню (гл. Трубачоў, Происх., 76).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капіта́н ’афіцэрскае званне’, ’асоба, якая мае гэта званне’, ’камандзір судна’, ’кіраўнік спартыўнай каманды’, ст.-бел. капитанъ (пач. XVII ст.). Запазычана са ст.-польск. kapitan (Булыка, Запаз., 138), якое з с.-дац. capitāneus ’галоўны’ < caput ’галава’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мазда́н ’дурная галава’ (Шат.). Памылкова Шатэрнік (152) суадносіць яго з польскім mazgaj, якое ад mazgoić się ’плакаць’ < прасл. mazati sę. Бел. маздан паходзіць з мазган, якое ад мазгі 1 і суф. ‑ан (як сталбан) ’дурань’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Не́ўгалаў (неугылыу) ’не сваім голасам’ (Бяльк.), неўгблоў ’абыякава, нецікава’ (ТС). Да галава, параўн. народны выраз не браць у галаву ’не турбавацца, не клапаціцца’, аднак першае з адзначаных значэнняў застаецца нявытлумачаным (збліжэнне з галець, галёкаць ’крычаць’?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
па́па, ‑ы, м.
Вярхоўны галава рымска-каталіцкай царквы і дзяржавы Ватыкан. Рымскі папа. □ Марыю разам з другімі прыгожымі дзяўчатамі з другіх прыходаў пасылалі аднойчы на нейкую ўрачыстую імшу, якую правіў сам папа ў саборы Святога Пятра. Лынькоў.
[Лац. papa, ад грэч. pappas — бацька.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)