тыту́нь, ‑ю, м.
1. Травяністая расліна сямейства паслёнавых, лісце якой багата нікацінам. Садзіць тытунь. □ Аднойчы бацька пасынкаваў тытунь. Адломленыя парасткі і лісце ён паклаў на печы сушыць. Навуменка.
2. Высушанае і дробна нарэзанае лісце і сцёблы гэтай расліны, якія ідуць на курэнне. Уважліва, усё з той жа бацькоўскай усмешкай слухаючы Васю, Леанід Ільіч набіў тытунём сваю люлечку з доўгім роўным цыбуком і запыхкаў дымам. Краўчанка. Бацька выйшаў за Антонам на вуліцу, аддаў яму на памяць тытунь з капшуком. Мыслівец.
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калаці́цца, калачу́ся, кало́цішся, кало́ціцца; незак.
1. Дрыжаць, хістацца, трэсціся.
Сцены калоцяцца ад выбухаў.
К. ад страху.
Лісце калоціцца.
Сэрца моцна калоціцца.
2. Сварыцца, біцца (разм.).
3. перан. Непакоіцца, хвалявацца за каго-, што-н., клапаціцца аб кім-н.; ашчадна расходаваць.
К. за сваё дабро.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
серабры́сты, -ая, -ае.
1. Які колерам і бляскам нагадвае серабро.
С. іней.
Серабрыстая луска.
Серабрыстыя скроні (з сівізной). Серабрыстая таполя (таполя, у якой лісце з ніжняга боку пакрыта пушком).
2. перан. Меладычна-звонкі, высокага тону.
С. голас жаўранка.
|| наз. серабры́стасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зве́рху, прысл.
1. У напрамку ўніз.
З. пасыпалася лісце.
Глядзець з. ўніз (таксама перан.: адносіцца да каго-н. з пагардай, высакамерна).
2. З боку вышэйстаячых органаў.
Дырэктыва з.
3. Па паверхні, у верхняй частцы чаго-н.
Тлушч плавае з.
Масла сапсавалася толькі з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аб’е́сці, аб’е́м, аб’ясі́, аб’е́сць; аб’ядзі́м, аб’ясце́, аб’яду́ць; аб’е́ў, аб’е́ла; аб’е́ш; аб’е́дзены; зак., каго-што.
1. Абгрызці, абкусаць з бакоў, з’есці што-н. зверху.
Вусень аб’еў лісце.
2. З’еўшы многа, прычыніць страту каму-н. (разм.).
Ён вас не аб’есць.
|| незак. аб’яда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
агалі́цца, агалю́ся, аго́лішся, аго́ліцца; зак.
1. Зняць вопратку, стаць голым (разм.).
2. Скінуць покрыва, лісце і пад.
Лес агаліўся.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Стаць адкрытым, даступным для праціўніка.
Фронт агаліўся.
|| незак. агаля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. агале́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падвя́лы, ‑ая, ‑ае.
Які падвяў. Падвялае лісце. □ Пахла разагрэтаю за дзень жывіцаю, падвялым сенам і травою, грыбамі. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пі́сарства, ‑а, н.
Разм. Занятак, пасада пісара. У апошнім лісце жонка ўпрошвала кінуць пісарства і прыехаць на зямлю. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ло́пасцевы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае лопасці. Лопасцевае кола. Лопасцевая турбіна.
2. Падобны па форме на лопасць. Лопасцевае лісце.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слаяві́шча, ‑а, н.
Спец. Цела ніжэйшых раслін (грыбоў, водарасцей, імхоў), у якіх адсутнічае чляненне на корань, сцябло і лісце.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)