про́йгрыш, ‑у, м.

1. Страта ў гульні; становішча, якое склалася ў выніку няўдачнага канца гульні. Пройгрыш у шахматнай гульні. // Няўдачны вынік, паражэнне (у якой‑н. справе, спрэчцы і пад.). Злосць забірае Аксёна. Перад яго вачамі ўстаюць суды, доўгая цяганіна з панам Скірмунтам і пройгрыш справы па ўсіх інстанцыях. Колас.

2. Тое, што прайграна. Вялікі грашовы пройгрыш.

3. Няўдача, нявыгада. Апынуцца ў пройгрышы. □ [Сцёпка:] — Правільна кажаш, Атрымалі б выйгрыш у часе, але пройгрыш у сіле... Гамолка. Адзіны пройгрыш мой, і немалы — не здолеў я прываражыць Ірыну. Зарыцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ке́глі, -яў, адз. -я, -і, ж.

1. толькі мн. Гульня, у якой драўляныя або пластмасавыя слупкі, якія ставяцца ў рад, збіваюцца шарам з пэўнай адлегласці.

2. Драўляныя або пластмасавыя слупкі для гэтай гульні.

|| прым. ке́гельны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кій, кі́я, мн. кіі́, кіёў, м.

1. Прамая тонкая палка.

Бярозавы к.

2. Доўгая прамая палка з патанчэннем на канцы для гульні ў більярд.

◊

Не кіем дык палкай; ці кіем ці палкай (разм.) — усё роўна, тое самае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вала́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Прышыўная палоска лёгкай тканіны або карунак у выглядзе фальбоны ці брыжоў на сукенцы.

2. Лёгкі мячык з пер’ем або шырокім хвалістым абадком для гульні ў бадмінтон.

|| прым. вала́нны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пасава́ць², -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; незак.

1. Заяўляць пас² (у 1 знач.) у картачнай гульні.

2. перан. Прызнаючы сябе бяссільным, няздольным, адказвацца ад далейшых намаганняў, здавацца.

Не п. ні перад чым.

|| зак. спасава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

размачы́ць, -мачу́, -мо́чыш, -мо́чыць; -мо́чаны; зак., што.

Намачыўшы, зрабіць мяккім, разбухлым.

Р. сухары.

○

Размачыць лік (разм.) — адкрыць лік (у спартыўнай гульні).

|| незак. размо́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. размо́чванне, -я, н. і размо́чка, -і, ДМ -чцы, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

стратэгі́чны, -ая, -ае.

1. гл. стратэгія.

2. перан. Аб спартыўнай гульні: такі, у якім асобныя камбінацыі падпарадкаваны загадзя абдуманаму плану.

Шахматы — стратэгічная гульня.

3. перан. Істотны, важны для дасягнення агульнай мэты на якім-н. этапе.

С. план.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Ду́чка ’алавяны ці гліняны шарык для гульні ў дучку’ (Касп.). Параўн. рус. ду́чка ’ямка, у якую заганяецца шар пры гульні ў лучку’. У бел. мове ду́чка ’шарык’ < ду́чка ’ямка для гульні ў дучку, у якую заганяецца шарык’. Лічыцца ідэнтычным словам з дуча́й (гл.). Гл. Фасмер, 1, 556; Слаўскі, 1, 176.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

перайма́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да пераймання (у 2 знач.). Пераймальныя здольнасці дзяцей. Пераймальныя гульні.

2. Несамастойны; запазычаны. Пераймальны верш.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хет-тры́к,

У выразе: зрабіць хет-трык — тройчы паразіць вароты праціўніка ў адной гульні адным і тым жа гульцом (пра хакей, футбол).

[Англ. hat trick.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)