культарме́ец, ‑мейца, м.

Удзельнік масавага культурна-асветнага руху ў першыя гады культурнага будаўніцтва ў СССР.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

віхля́вы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які хістаецца з боку ў бок у часе руху. Віхлявая паходка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рэверсі́ўны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Такі, у якога можна мяняць напрамак руху або вярчэння. Рэверсіўны механізм.

[Ад лац. reversus — адваротны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

струме́нны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Заснаваны на выкарыстанні руху струменя (вадкасці, газу і пад.). Струменная помпа.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вурну́ць ’украсці’ (Жд., 2). Няясна, магчыма, «імітацыйны» дзеяслоў для перадачы хуткага руху, суадносны з выклічнікам вур; гл. вуркаць (параўн. Васілеўскі, Прадукт. тыпы, 84).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ху́ткасць, -і, ж.

1. Ступень інтэнсіўнасці, шпаркасці руху каго-, чаго-н. або распаўсюджання чаго-н.

Поле ачышчалася ад снегу з небывалай хуткасцю.

Высокая х. стральбы.

2. Ступень скорасці руху або вярчэння некаторых машын (аўтамабіля, станка і пад.), звязанае з парадкам узаемадзеяння дэталей каробкі перадач.

Уключыць х.

Ехаць на трэцяй хуткасці.

3. У механіцы: адносіны пройдзенага целам шляху да часу, за які гэты шлях пройдзены.

Раўнамерная х.

|| прым. ху́ткасны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Х. аўтобус.

Х. доступ у інтэрнэт.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэа́кцыя², -і, ж.

Палітыка актыўнага супраціўлення грамадскаму прагрэсу і падаўлення рэвалюцыйнага руху, якую вядуць эксплуататарскія класы ў барацьбе за захаванне або зварот сваіх правоў і палітычнага панавання, за захаванне аджыўшых грамадскіх парадкаў.

Палітычная р.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

збо́чыць, -чу, -чыш, -чыць; зак.

Сысці або з’ехаць убок, даючы каму-н. дарогу, ці звярнуць убок дарогі, мяняючы напрамак руху.

Збоч, бо не размінешся з возам.

З. у завулак.

|| незак. збо́чваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

траекто́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.

1. Лінія, якую апісвае ў прасторы якое-н. цела або пункт у працэсе руху.

Т. палёту метэарыта.

2. Лінія палёту снарада, ракеты або кулі.

|| прым. траекто́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

балі́стыка, ‑і, ДМ ‑тыпы, ж.

1. Раздзел тэарэтычнай механікі, які вывучае законы руху цяжкага цела, кінутага пад некаторым вуглом у адносінах да гарызонта.

2. Навука, якая вывучае законы руху снарадаў унутры гарматы і пасля вылету з яе. Унутраная балістыка. Знешняя балістыка.

[Ад грэч. bállō — кідаю.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)