шапаце́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. шапацець, а таксама гукі гэтага дзеяння. Як і штогод, вясна прыйшла ў магутным шуме паводак, у серабрыстым звоне ручаёў, у несціханых трэлях жаваранкаў, у шаўкавістым шапаценні першай зеляніны на пожнях. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Атра́д. Рус. отря́д ’тс’. Замацавалася ў час першай сусветнай вайны (Гіст. мовы, 2, 246), з рускай (у слоўніках з канца XVIII ст.), дзе ад дзеяслова отрядити, вядомага яшчэ ў старарускай, утворанага ад кораня *ręd‑ (КЭСРЯ, 319). Параўн. урад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ско́ры, -ая, -ае.
1. Які адбываецца з вялікай скорасцю, у кароткі прамежак часу; які мае вялікую скорасць.
С. ход.
С. цягнік.
Скоры (наз.) прыбывае да першай платформы.
Скора (прысл.) ідзе.
2. перан. Здольны хутка працаваць, дзейнічаць; схільны спяшацца (разм.).
С. ў рабоце.
Да стала — с., а на сенажаць — хворы (прыказка).
3. Які адбываецца ў кароткі час, тэрмін.
С. ад’езд.
4. Які павінен адбыцца хутка.
Да скорага спаткання!
◊
На скорую руку (зрабіць што-н.; разм.) — хутка і неакуратна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скі́слы, ‑ая, ‑ае.
1. Пракіслы. Скіслае піва. Скіслы суп. // Які стаў кіслым (пра малако). Скіслае малако.
2. перан. Разм. Які страціў бадзёрасць, упэўненасць, стаў вялым, сумным. — Ты што гэта нейкі скіслы? — першай заўважыла Каця Шрубейка, шустрая, маленькая дзяўчына. Астрэйка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэатралізава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., што.
Прыстасаваць (прыстасоўваць) для тэатра, для паказу ў тэатры. Тэатралізаваць раман. □ Ігнат Буйніцкі з яго Першай Беларускай групай пачынае вывучаць, прапагандаваць народны танец, аднак амаль не апрацоўвае яго і не тэатралізуе. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыніжэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыніжаць — прынізіць і стан паводле знач. дзеясл. прыніжацца — прынізіцца.
2. Тое, што прыніжае чалавека, яго годнасць. [Вера] просіць прыйсці на старое месца, а першай гадзіне дня, калі .. [Мікалай] не лічыць гэтага прыніжэннем для сябе. Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капра́л, ‑а, м.
Воінскае званне малодшага камандзіра ў арміях некаторых краін і ў рускай арміі з 17 да першай палавіны 19 стагоддзя. // Асоба, якая мае гэта званне. Хвіліны праз дзве з’явіўся капрал і далажыў пану Крулеўскаму аб прыводзе злачынцаў. Колас.
[Фр. caporal.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сігнату́ра, ‑ы, ж.
1. Частка рэцэпта з указаннем спосабу прыёму лякарства; копія рэцэпта, якая прыглядаецца да выдадзенага аптэкай лякарства.
2. У паліграфіі — лічба, якая абазначае парадкавы нумар друкаванага аркуша ў кнізе ці часопісе (друкуецца злева ўнізе на першай старонцы кожнага аркуша).
[Лац. signatura ад signo — абазначаю, указваю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стэрэатруба́, ‑ы; мн. ‑трубы, ‑труб; ж.
Артылерыйскі аптычны прыбор для назірання за цэлямі і вымярэння вуглоў. [Маскоўскі] неафіцыйны ад’ютант .. афіцэра разведкі Канатнікава .. дбайна сочыць, каб не прапаў вялікі скураны чамадан капітана і скрынка са стэрэатрубамі, біноклямі, якія належаць узводу першай разведкі. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сця́гнуты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад сцягнуць.
2. у знач. прым. У мовазнаўстве — які надвергнуўся сцяжэнню, усечаны. У мове паэтычных твораў (асабліва XIX і першай трэці XX стагоддзя) нярэдка сустракаюцца так званыя сцягнутыя, або ўсечаныя, формы прыметнікаў. Граматыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)