пап’е́-машэ́, нескл., н.
Папяровая маса, змешаная з клеем, гіпсам, мелам, з якой вырабляюць розныя бытавыя і мастацкія прадметы. Рабочыя носяць і ўстанаўліваюць на сцэне драўляныя пляцоўкі, бутафоры лепяць з пап’е-машэ розныя архітэктурныя дэталі. Рамановіч.
[Фр. papier mâché — жаваная папера.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фарфо́р, ‑у, м.
1. Штучна прыгатаваная мінеральная маса з высакаякаснай гліны белага колеру, з якой вырабляюць посуд, дэкаратыўныя рэчы, ізалятары і пад. Фарфор не з’яўляецца правадніком электрычнасці.
2. зб. Вырабы з такой масы. Выстаўка старадаўняга фарфору.
[Ад перс. фегфур.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наро́д, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.
1. -а. Усё насельніцтва пэўнай дзяржавы, жыхары краіны.
Н.
Беларусі.
2. -а. Працоўная маса насельніцтва той ці іншай краіны.
Працоўны н.
Выхадцы з народа.
3. -а. Розныя формы гістарычных супольнасцей (племя, народнасць, нацыя).
Беларускі н.
4. -у, толькі адз. Людзі.
На мітынг прыйшло многа народу.
|| прым. наро́дны, -ая, -ае.
Народная творчасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шкло, -а, н.
1. Празрысты матэрыял, які атрымліваецца шляхам плаўлення кварцавага пяску.
2. таксама зб. Тонкі ліст ці іншай формы выраб з гэтага матэрыялу.
Аконнае ш.
Лямпавае ш.
Выстаўка шкла (зб.).
|| памянш. шке́льца, -а (да 2 знач.) і шкле́чка, -а, н. (да 2 знач.; разм.).
|| прым. шкляны́, -а́я, -о́е.
Шкляная маса.
Ш. посуд.
Шкляныя дзверы.
Ш. завод.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
эма́ль, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.
1. Непразрыстая шклопадобная маса для пакрыцця металічных прадметаў.
2. звычайна зб. Мастацкія вырабы, пакрытыя такой масай.
Грузінскія эмалі.
3. Рэчыва, што пакрывае знешнюю частку зуба (спец.).
4. Лакафарбавы матэрыял у выглядзе суспензіі пігментаў (іншы раз з напаўняльнікамі) у лаку.
|| прым. эма́левы, -ая, -ае (да 1 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
це́ста, ‑а, М ‑сце, н.
1. Вязкая маса рознай кансістэнцыі, якая атрымліваецца пры змешванні мукі з вадкасцю (вадой, малаком і пад.). Праз дзверы ў кухні .. [Грушэўскі] ўбачыў жанчыну, якая мясіла на стале цеста. Карпюк.
2. Усякая густая маса, якая атрымліваецца пры змешванні цвёрдага, сыпкага рэчыва з вадкасцю. Бетоннае цеста. □ Па твары хлёпала мокрым цветам, гэта шпурляла з-пад кола раскіслым снегам і глінай. Пташнікаў.
•••
З аднаго цеста — пра людзей, якія падобны адзін да аднаго па поглядах, характарах і пад.
З другога цеста — пра чалавека, які не падобны да іншых, не роўны па становішчу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мале́кула ’найменшая частачка рэчыва, якая захоўвае яго асноўныя хімічныя ўласцівасці’ (ТСБМ). З рус. молекула ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 89), якое з франц. molécule ’тс’ — штучнага слова, утворанага ад лац. mõlēs ’маса, скала’ на ўзор франц. corpuscule ’часцінка (матэрыі)’ (Голуб-Ліер, 319).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ікра́, -ы́, ж.
1. Маса зернепадобных яечак, якія адкладваюцца рыбамі, земнаводнымі, малюскамі і інш.
Класці ікру.
2. Харчовы прадукт, які атрымліваецца шляхам апрацоўкі зернепадобных яечак рыбы.
Бутэрброд з ікрой.
3. Сурагатны прадукт, імітацыя (у 2 знач.) па смакавых уласцівасцях і знешнім выглядзе рыбінай ікры.
4. Страва з дробна пасечанай агародніны, грыбоў і інш.
Кабачковая і.
І. з баклажанаў.
|| прым. ікраны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пласт, -а́, М -сце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Шчыльны, плоскі слой чаго-н.
Верхнія пласты глебы.
Пласты каштоўных выкапняў.
2. перан. Аднародная ў якіх-н. адносінах маса як частка чаго-н. (кніжн.).
Пласты насельніцтва.
Лексічны п.
◊
Ляжаць як пласт або пластом (разм.) — нерухома, не маючы сіл падняцца.
|| прым. пластавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.; спец.).
Пластавая горная парода.
П. вугаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
толпа́ ж.
1. нато́ўп, -пу м.; гурт, род. гу́рту м., мн. нет;
2. перен. (обыкновенные люди, масса), разг. нато́ўп, -пу м., ма́са, -сы ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)