Найясне́йшы ’свяцейшы (граф, князь)’ — тытул (Гарэц.). З польск. najjaśniejszy (напр., najjaśniejszy królu) ’найдастойнейшы’, што ў сваю чаргу калька з заходнееўрапейскіх моў, параўн. рус. ваша светлость — зварот у царскай Расіі да асоб пэўнага рангу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чацвёра, чацвярых, ліч. зб.
Чатыры. Ужываецца: а) з назоўнікамі агульнага роду, якія абазначаюць асоб. Жанчыну пахавалі, чацвёра сірот засталося. Лось; б) без назоўнікаў, калі абазначаюць асоб мужч. і жан. полу. Тыя чацвёра, што асталіся ў пакойчыку, доўга іх [хлопцаў] чакалі. Навуменка; в) з назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот. Чацвёра парасят; г) з назоўнікамі, якія ўжываюцца толькі ў множным ліку. Чацвёра саней. Чацвёра сутак; д) з асабовымі займеннікамі ў множным ліку. Іх было чацвёра.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маларуха́вы, ‑ая, ‑ае.
Недастаткова рухавы; непаваротлівы. Маларухавы хлопчык. □ [Антон Раманавіч:] — Такія модныя цяпер пошасці, як гіпертанія і ўсялякія там інфаркты, збіваюць з ног у першую чаргу маларухавых і незагартаваных фізічнай працай асоб. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Моцыя ’супрага, праца ў суполку, гульня ў сполку’ (Бяльк.), рус. ёнаўск. (ЛітССР) моция ’ўдзел некалькіх асоб у адной справе, аперацыі’, в моцию ’разам’. Праз польск. mocja з лац. mōtio ’рух, душэўны рух, парыў, эмоцыя’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
карпара́цыя, ‑і, ж.
Група асоб, аб’яднаных прафесіянальнымі, саслоўнымі і пад. інтарэсамі. Радыёвяшчальная карпарацыя. □ — Вось што, давайце зробім так: даручыце мне весці перамовы ад карпарацыі прысяжных павераных горада Мінска з панам Урублеўскім. Колас.
[Ад лац. corporatio — аб’яднанне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
учатыро́х, прысл.
У колькасці чатырох асоб (асобна пра мужчын або пра жанчын). Недзе, за некалькі вёрст, быў пажар, — ружовы промень ледзьве трапятаўся на чорным небе. Алесь падышоў [да пажарнага склада]. Каля помпы стаялі ўчатырох. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы, вас, вам, вас, ва́мі, аб вас, адз. ты; займ. асаб. 2 ас. мн.
Ужыв. пры звароце да некалькіх асоб, а таксама як форма ветлівага звароту да адной асобы.
◊
На вы (гаварыць, быць з кім-н. і пад.) — пра адносіны паміж людзьмі, калі гавораць адзін другому «вы», а не «ты».
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арце́ль, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. Адна з форм вытворчага аб’яднання грамадзян для вядзення калектыўнай гаспадаркі на аснове абагульнення сродкаў вытворчасці.
Рыбалавецкая а.
Сельскагаспадарчая а.
2. Аб’яднанне асоб некаторых прафесій для сумеснай работы з удзелам у агульных даходах і агульнай адказнасцю.
А. грузчыкаў.
|| прым. арце́льны, -ая, -ае.
Арцельная гаспадарка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асабо́вы, -ая, -ае.
1. гл. асоба.
2. Які мае адносіны да пэўнай асобы, пэўных асоб.
○
Асабовы рахунак — рахунак у банку, адкрыты на імя пэўнай асобы.
Асабовая справа — папка з дакументамі якой-н. асобы, што працуе ў пэўнай установе.
Асабовы склад (састаў) — рабочыя, служачыя якой-н. установы, вайсковай часці і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
амні́стыя, ‑і, ж.
Поўнае альбо частковае вызваленне ад пакарання засуджаных судом асоб, якое праводзіцца актам вярхоўнай улады. Бабейку судзілі за махлярства, ён прасядзеў гады са тры, вызваліўся па амністыі і вярнуўся дахаты. Хадкевіч.
[Ад грэч. amnēstia — дараванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)