стаі́чна, прысл.

Як стоік (у 2 знач.), як уласціва стоіку; стойка, мужна. І тым не менш, непакорлівы дух дзядзькі, яго паэтычная душа, закаханая ва ўсё прыгожае, стаічна вытрымлівалі нягоды і выпрабаванні лёсу. Майхровіч. З нейкім вінавата-прабачлівым выглядам ён стаічна чакаў, пакуль набярэцца ў яе дробязі на рэшту. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жить несов., в разн. знач. жыць;

жить до глубо́кой ста́рости жыць да глыбо́кай ста́расці;

они́ жи́ли вме́сте яны́ жылі́ ра́зам;

◊

за здоро́во живёшь за нішто́, ні з таго́ ні з сяго́;

жить в своё удово́льствие жыць для сваёй асало́ды;

жить душа́ в ду́шу жыць душа́ ў душу́;

приказа́ть до́лго жить скана́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жада́ць несов.

1. жела́ть; хоте́ть;

ж. сустрэ́чы з сы́нам — жела́ть встре́чи с сы́ном;

2. (высказывать пожелания) жела́ть;

жада́ю вам по́спехаў — жела́ю вам успе́хов;

3. (испытывать сильное желание, страстно хотеть) жа́ждать; вожделе́ть;

◊ жыць як душа́ жада́е — жить в своё удово́льствие;

ці не жада́еце — не уго́дно ли;

ко́лькі душа́ ~да́е — ско́лько душе́ уго́дно

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чалаве́к м.

1. в разн. знач. челове́к;

2. разг. муж;

◊ свой ч. — свой челове́к;

ч. з галаво́й — челове́к с голово́й;

душа́-ч. — душа́-челове́к;

ч. з цябе́! — что ты за челове́к!;

будзь ~кам! — будь челове́ком!;

ч. у футля́ры — челове́к в футля́ре;

са́мы апо́шні ч. — са́мый после́дний челове́к;

ко́нчаны ч. — ко́нченый челове́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

амярцве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

1. Страціць адчувальнасць, зрабіцца мёртвым (пра клеткі, тканкі і пад.).

2. перан. Страціць рухомасць пад уплывам чаго‑н. Амярцвець ад жаху. // Перастаць быць ажыўленым, заціхнуць. Вуліцы амярцвелі. // Пазбавіцца маральных сіл; адчуць спустошанасць; перастаць актыўна рэагаваць на падзеі. Душа амярцвела.

3. перан. Страціць жыццёвасць, значэнне; аджыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паразумне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

Стаць разумным, разумнейшым. Непрыкметна ў дзетдоме перамяніліся яны [хлопцы], інакшымі сталі. Выраслі, узмужнелі, паразумнелі. Нядзведскі. // Стаць больш разважлівым; абдумацца. [Зося:] — Ты зверам робішся! У цябе душа, як у гада. Я думала, што ты паразумнееш, што ты будзеш магчы пераступіць часамі і высокі цяжкі парог, калі трэба. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праста́к, ‑а, м.

Разм. Тое, што і прасцяк. Шапка, што ссунулася крыху на бок, некалькі расшпіленых гузікаў, твар — усё нібы крычала: глядзіце, вось я які прастак, душа ў мяне нараспашку, увесь я перад вамі, адным словам свой чалавек на вёсцы. Кавалёў. Іранічна падсм[ей]ваецца паляшук, расказваючы .. гісторыі і легенды даверлівым прастакам. «Маладосць».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лежа́ть несов.

1. в разн. знач. ляжа́ць;

2. (о населённом пункте) стая́ць;

го́род лежи́т на берегу́ мо́ря го́рад стаі́ць на бе́разе мо́ра;

◊

лежа́ть в осно́ве ляжа́ць у асно́ве;

лежа́ть на боку́, на печи́ ляжа́ць на баку́, на пе́чы;

пло́хо лежи́т дрэ́нна ляжы́ць;

душа́, се́рдце не лежи́т душа́, сэ́рца не ляжы́ць (не го́рнецца);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

метафі́зіка, ‑і, ДМ ‑зіцы, ж.

1. Процілеглы дыялектыцы філасофскі спосаб мышлення і метад пазнання, які разглядае прадметы і з’явы прыроды ў адрыве адзін ад аднаго.

2. Ідэалістычнае філасофскае вучэнне аб нязменных першаасновах свету, якія выходзяць за межы вопыту (бог, душа і інш.).

3. перан. Абстрактнае, туманнае разважанне; што‑н. малазразумелае, туманнае.

[Ад грэч. meta ta physika — пасля фізікі (такую назву мелі філасофскія творы Арыстоцеля, якія былі змешчаны пасля яго трактата па фізіцы).]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

надлама́ны і надло́маны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад надламаць.

2. у знач. прым. Змучаны, пазбаўлены фізічных і душэўных сіл; з надломам (у 2, 3 знач.). Надламаная душа. □ [Васіль Ціханавіч] нейкім надламаным і ціхім голасам сказаў: — Што ты, Дзяніс... Сіўцоў. Убачыўшы сына, [маці] павольна павярнулася да яго, надломаным голасам спытала: — Што? Як там? Ткачоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)