◎ Кру́пчык ’цвёрды камячок гліны, які пры апрацоўцы цяжка размінаць’ (Нар. словатв.). Гл. крупы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сталіні́т, ‑у, М ‑ніце, м.
1. Цвёрды сплаў, які выкарыстоўваецца для вырабу металарэзных інструментаў, для горнага бурэння і пад.
2. Загартаванае шкло павышанай трываласці для машын, самалётаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шэ́рхлы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Цвёрды, падсохлы (пра глебу і пад.). Любіла [дзяўчына] выйсці ў поле і ісці дарогаю, якую перамятае, а то і зусім па шэрхлым цаліку. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лёд, лёду, ільду́ і (пасля галосных) льду, мн. ільды́ і (пасля галосных) льды, ільдо́ў (льдо́ў), м.
Вада, якая замерзла і перайшла ў цвёрды стан.
Палярныя льды.
◊
Біцца як рыба аб лёд (разм.) — жыць у бядзе, дарэмна дабіваючыся лепшага.
|| памянш. лядо́к, -дку́, м.
|| прым. ледзяны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ска́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.
1. Вельмі цвёрды камень для выкрэсвання агню; крэмень.
2. Тлушчавая кропля на зваранай страве (разм.).
Крупеня тлустая, аж скалкі плаваюць.
|| памянш. ска́лачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 2 знач.).
|| прым. ска́лачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жарсцві́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Крупінка жарствы.
2. перан. Якасць, уласцівасць жорсткага, жарсткаватага. Заўсёды цвёрды, з жарсцвінкай, голас быў цяпер ціхі, усхваляваны. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дубава́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм. Цвёрды, грубы, нязграбны. Ліпкія, настылыя сырамяжныя гужы спавіваюць, давяць грудзі.. Нечыя рукі, мерзлыя, дубаватыя, ціснуць за горла... Пташнікаў. // Праставаты, недасканалы. Дубаваты загаловак. Дубаваты адказ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
айва́, ‑ы, ж.
1. Паўднёвае пладовае дрэва сямейства ружакветных.
2. Плод гэтага дрэва, падобны на яблык і грушу, цвёрды, даўкі на смак. / у знач. зб. Варэнне з айвы.
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лубяне́ць ’станавіцца цвёрдым, нягнуткім, падобным на луб’ (ТСБМ), лубя́ніць ’(аб яйку) выдаваць глухі гук, будучы цвёрдым’ (Шат.; Васілеўскі, БЛ, 10, 17). Утворана ад лубяны́ ’зроблены з лубу’, ’цвёрды, нягнуткі, падобны на луб’ (ТСБМ). Параўн. таксама гродз. лубяні́сты ’цвёрды, чэрствы’ (Сцяшк. Сл.). Да луб 1 (гл.). Гл. і лубець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цвёрдасць ж.
1. твёрдость;
2. жёсткость;
3. перен. твёрдость; сто́йкость;
1-3 см. цвёрды;
4. физ. твёрдость;
шкала́ ~ці — шкала́ твёрдости
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)