прасвяці́ць, ‑свячу, ‑свеціш, ‑свеціць; зак.
1. каго-што. Прапусціць праз што‑н. святло. Прасвяціць курынае яйцо. // Пры дапамозе рэнтгенаўскіх праменяў зрабіць бачнымі ўнутраныя органы каго‑, чаго‑н. Прасвяціць лёгкія.
2. Свяціць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пладо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які прыносіць прыдатныя для яды плады. Пладовыя дрэвы.
2. Прыгатаваны з пладоў; у склад якога ўваходзяць плады. Пладовы цукар. Пладовае віно.
3. У складзе якога маюцца органы размнажэння, апладненяя (пра расліны).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сты́гма, ‑ы, ж. і стыгма́т, ‑а, М ‑маце, м.
1. У Старажытнай Грэцыі — кляймо на целе раба або злачынца.
2. Дыхальца — адтуліна, якой адкрываюцца на паверхні цела органы дыхання ў членістаногіх жывёлін (насякомых і інш.).
[Грэч. stigma — укол, кляймо, пляма.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нагля́д, -у, М -дзе, м.
1. Назіранне за кім-, чым-н. для аховы, кантролю, вывучэння і г.д.
Працаваць пад наглядам старэйшых.
Знаходзіцца пад наглядам урачоў.
2. Догляд, клопат.
Дбайны н.
3. з азначэннем. Група асоб, якая ажыццяўляе назіранне з мэтай аховы, кантролю і г.д.
Санітарны н.
Апякунскі н.
Тэхнічны н.
|| прым. нагля́дны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).
Наглядныя органы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́барны, ‑ая, ‑ае.
1. Які замяшчаецца шляхам выбараў. Выбарная пасада. Выбарныя органы.
2. Абраны на якую‑н. пасаду галасаваннем. Выбарныя асобы. // у знач. наз. вы́барны, ‑ага, м. Асоба, упаўнаважаная прыняць удзел у непрамых выбарах. Савет выбарных.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Арга́н (БРС), арга́ны (Нас., Касп.). Рус., укр. орган. Ст.-слав. оръганъ з грэч. ὄργᾰνον (Саднік-Айцэтмюлер, HdWb, 77). Ст.-рус. органъ, органи (XI–XVI ст.), пазней тлумачыцца ў Бярынды, 225, таму можна лічыць, што ст.-бел. арганы (Шакун, Гісторыя, 106) працяг ст.-рус. органы, а сучаснае беларускае — працяг старабеларускага. Аб форме варган гл. варганіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жабры, ‑аў; адз. жабра, ‑ы, ж.
Органы дыхання рыб і некаторых іншых водных жывёлін, якія дыхаюць раствораным у вадзе кіслародам. Іліко.. схапіў свае восці і ўдарам пад жабры дакончыў рыбіну. Самуйлёнак.
•••
Браць (узяць) за жабры гл. браць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пара́ліч, ‑у, м.
1. Хвароба, пры якой асобныя органы або частка цела трацяць здольнасць да адвольных рухаў. Параліч ног. // перан. Пра стан анямення, поўнай нерухомасці (ад якіх‑н. пачуццяў).
2. перан. Страта здольнасці дзейнічаць; бяздзейнасць. Параліч чыгункі.
[Ад грэч. parálysis — расслабленне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прахо́днасць, ‑і, ж.
1. Даступнасць чаго‑н. для праходу, праезду, пераправы. Праходнасць балота.
2. Спец. Здольнасць прапускаць што‑н. (пра органы чалавека ці жывёлы). Праходнасць кішак.
3. Спец. Здольнасць транспартных сродкаў пераадольваць усякія дарожныя перашкоды. Праходнасць аўтамашын.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэспу́бліка, -і, ДМ -ліцы, мн. -і, -лік, ж.
1. Форма дзяржаўнага кіравання, пры якой усе вышэйшыя органы ўлады выбіраюцца або фарміруюцца агульнанацыянальнымі прадстаўнічымі ўстановамі.
Прэзідэнцкая р. (калі на чале дзяржавы стаіць выбраны шляхам прамых або ўскосных выбараў прэзідэнт, які з’яўляецца і кіраўніком урада). Парламенцкая р. (калі ў дзяржаве вяршэнствуе парламент).
2. Дзяржава з выбранымі на пэўны тэрмін органамі ўлады.
|| прым. рэспубліка́нскі, -ая, -ае.
Рэспубліканская канферэнцыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)