се́тачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Памянш. да сетка (у 2–5 знач.); невялікая, тонкая сетка. Сетачка дробных маршчын. Сетачка для валасоў. □ І сетачкі-крылцы ўжо сушаць стракозы. Колас. Сын .. сядзіць у бялюткай сетачцы на зэдліку ля плота. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эму́льсія, ‑і, ж.
Спец.
1. Непразрыстая вадкасць, у якой нерастваральныя ў вадзе эфірныя алеі, бальзамы і інш. знаходзяцца ў выглядзе дробных кропелек. Эмульсія сцірала гэтую празрыстасць, і на бабіну ішла ўжо бліскучая фіялетавая нітка. Савіцкі.
2. Святлоадчувальны слой на фотапласцінках, плёнках. паперы.
[Фр. émulsion ад лац. emulgere — даіць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́шма, ‑ы, ж.
Горная асадкавая парода розных колераў, якая складаецца з дробных зерняў кварцу і халцэдону (выкарыстоўваецца як дэкаратыўны камень і для прыгатавання мастацкіх вырабаў). Стары спусціўся ў падзямелле і вынес адтуль невялічкую скрынку. Са скрынкі выняў малюсенькую шкатулку з яшмы. «Маладосць».
[Араб.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасэ́сар, ‑а, м.
1. Гіст. Уладальнік пасэсійнага завода.
2. Уст. Арандатар маёнтка або фальварка. — Э-э, — абазваўся пан, — што ж, я пусціў цябе стаць на маёй зямлі адной нагою, а ты захацеў на ёй цэлым тулавам легчы. Не-не, мне дробных пасэсараў не трэба. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аво́ська, ‑і, ДМ ‑сьцы; Р мн. ‑сек; ж.
Разм. Сеткаватая сумка для прадуктаў, дробных рэчаў; сетка (у 4 знач.). Катэр пагойдвала, да прычала спяшаліся людзі з сумкамі, з авоськамі. Арабей. У вагоне — амаль пуста, едуць дзве немаладыя пары з поўнымі кошыкамі і авоськамі. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шасціме́сячны, ‑ая, ‑ае.
1. Які працягваецца шэсць месяцаў. Шасцімесячныя курсы. // Разлічаны на шэсць месяцаў. Жанчына ішла, горда ўскінуўшы галаву, валасы ў яе былі ў дробных кудзерках — шасцімесячная завіўка. Арабей.
2. Узростам у шэсць месяцаў. Шасцімесячнае дзіця.
3. Які належыць за шэсць месяцаў. Шасцімесячны аклад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шплінт, ‑а, М ‑нце, м.
Спец. Дэталь у выглядзе невялікага драцянога стрыжня, якая выкарыстоўваецца ў машынабудаванні для замацавання на вале дробных дэталей і папярэджвання самаадкручвання гаек. — Ну! Віцька гайку адкруціў і шплінт дастаў. Вось, кажа, праз гэты шплінт зламалася важная дэталь. Трэба, маўляў, усё развінчваць. Савіцкі.
[Ням. Splint.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчэ́пка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Невялікая тонкая пласцінка, кавалак, адколаты па слаі дрэва; трэска. Напалавіну ў шчэпкі пакрышыла, Напалавіну полымем пайшла. Як быццам хата ў тым і саграшыла, Што гэтак доўга хатаю была. Чэрня. [Алёшка:] — Глядзі вунь [Грышка], колькі дробных шчэпак ля камля. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пясо́к, -ску́, м.
1. Сыпкія часцінкі кварцу або іншых цвёрдых мінералаў.
Рачны п.
Жоўты п.
Будаваць на пяску што-н. (перан.: на ненадзейнай аснове). П. сыплецца з каго-н. (перан.: пра вельмі старога чалавека; разм.).
2. мн. -скі́, -ско́ў. Прасторы, пакрытыя пяском.
Зыбкія пяскі.
◊
Цукровы пясок — цукар у дробных крупінках у адрозненне ад пілаванага, колатага.
|| памянш. пясо́чак, -чку, м. (да 1 знач.).
|| прым. пясо́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
П. колер (карычнева-жоўты).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нагатава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., чаго.
1. Назапасіць нейкую колькасць чаго‑н. [Санітар] нагатаваў дробных паленцаў, збіраючыся раскладаць агонь на прыпеку. Колас.
2. Згатаваць у нейкай колькасці. Нагатаваць супу. □ З аленіны .. [Сушылаў] нагатаваў такіх смачных рэчаў, якіх я ніколі ў жыцці не еў. Шамякін.
3. Накіпяціць у нейкай колькасці. Нагатаваць вару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)