падабра́ць, падбяру́, падбярэ́ш, падбярэ́; падбяро́м, падбераце́, падбяру́ць; падбяры́; падабра́ны; зак.
1. што. Сабраць, падняць з зямлі.
П. рассыпаныя арэхі.
2. што. Паправіць; сагнуўшы, падцягнуць пад сябе (пра часткі цела).
П. валасы.
Сабака падабраў хвост.
3. каго-што. Падмяць, наваліўшыся; прыціснуць.
Мядзведзь падабраў пад сябе паляўнічага.
4. каго-што. Выбраць адпаведнае, патрэбнае.
П. брыгаду.
П. ключ да замка.
П. патрэбныя словы.
П. цытаты.
|| незак. падбіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. падбо́р, -у, м. (да 4 знач.) і падбо́рка, -і, ДМ -рцы, ж.
Падбор кадраў.
Падборка нітак патрэбнага колеру.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падагну́ць, ‑гну, ‑гнеш, ‑гне; ‑гнём, ‑гняце; зак., што.
1. Загнуць пад што‑н., унутр чаго‑н. [Каваль:] — Падковы вялізныя — не для нашых коней. Але можна канцы адсячы, падагнуць крышку, — усё ж не новыя рабіць. Жычка.
2. Сагнуўшы, падабраць пад сябе (ногі, хвост). [Маня] .. падагнула пад сябе ногі і падперла твар рукамі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пло́йка, ‑і, ДМ плойцы; Р мн. плоек; ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. плоіць.
2. Шчыпцы, якімі што‑н. плояць. Перагрэтая плойка паліла валасы. Васілевіч.
3. Прычоска, зробленая такімі шчыпцамі. У некаторых былі прычоскі «конскі хвост», плойкі пад кацялок. Грамовіч. // Роўныя складкі, зробленыя такімі шчыпцамі (на тканіне, адзежы і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кляшчо́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. звычайна мн. (кляшчо́ткі, ‑так). Разм. Тое, што і ляшчоткі.
2. Абл. Кусок палкі, расшчэплены з аднаго канца або пасярэдзіне, для сціскання чаго‑н. Кляшчотка была зроблена не на яго хвост — падшывальцы .. ўзялі цяжкае палена, і кот не мог адбегчыся далёка. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наступи́тьI сов. (на что-л.) наступі́ць;
◊
наступи́ть на го́рло наступі́ць на го́рла;
наступи́ть на (люби́мую) мозо́ль (кому) наступі́ць на (любі́мы) мазо́ль (каму);
медве́дь на́ ухо наступи́л мядзве́дзь на ву́ха наступі́ў;
наступи́ть на пя́тки (кому) наступі́ць на пя́ты (каму);
наступи́ть на хвост (на́ ногу, на́ ноги) (кому) наступі́ць на хвост (на нагу́, на но́гі) (каму).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прышчамі́ць, ‑шчамлю, ‑шчэміш, ‑шчэміць; зак., каго-што.
Заціснуць, зашчаміць паміж кім‑, чым‑н. Немачка здзіўлена прышчаміла зубамі румяную ніжнюю губку і змоўкла. Брыль. Зноў сунуў руку пад вечка, ды якраз у гэты момант жанчына села на кашолку і балюча прышчаміла Сцёпку руку. Хомчанка.
•••
Прышчаміць хвост каму — паставіць каго‑н. у цяжкае, безвыходнае становішча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пушы́сты, ‑ая, ‑ае.
1. Пакрыты мяккім пухам або шэрсцю. Пушысты кот. Пушысты хвост. □ [Дзядзька Гэмаль] паказаў нам шкуркі пясцоў і лісаў. Якія яны былі прыгожыя, пушыстыя! Бяганская.
2. Лёгкі, вельмі мяккі. Пасмачка пушыстых Тоніных валасоў выбілася з-пад заляпанай мелам касынкі. Даніленка. Дарога ў пушыстым снезе, сонечная, іскрыстая, усё глыбей вяла Андрэя ў лес. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; -ру́чаны; зак.
1. што і чаго. Навіць, наматаць на што-н.
Н. нітак на шпульку.
2. што. Навінціць на што-н.
Н. гайку на болт.
3. чаго. Насвідраваць адтулін, дзірак.
4. перан., што і чаго. Вельмі ўскладніць што-н., нарабіць чаго-н. мудрагелістага (разм.).
Н. многа лішняга ў гневе.
5. што. Прывесці ў дзеянне спружыну якога-н. механізма (разм.).
Н. будзільнік.
◊
Накруціць вушы каму (разм.) — пакараць каго-н., пацягаўшы за вушы.
Накруціць хвост каму (разм.) — даць наганяй, прабраць каго-н. за што-н.
|| незак. накру́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ад’е́сці, ад’ем, ад’ясі, ад’есць; ад’ядзім, ад’ясце, ад’ядуць; зак., што.
1. З’есці частку чаго‑н.; адкусіць, адгрызці. Кошка ад’ела хвост у рыбы.
2. і без дап. Разм. Кончыць есці. У вас адпелі — у нас ад’елі. Прымаўка.
•••
Ад’есці кішкі (вантробы) каму — тое, што і пераесці кішкі (вантробы) каму (гл. пераесці).
Сэрца ад’есці — памучыць, давесці да знямогі, дакучаючы чым‑н. непрыемным.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
туп, туп-туп, выкл.
Разм.
1. Ужываецца гукапераймальны для абазначэння тупату. І раптам у гэтай цішыні чую шоргат .. «Туп-туп-туп», — .. [пацук] бяжыць да ложка, валочачы за сабою свой доўгі хвост. Арабей.
2. у знач. вык. Ужываецца для абазначэння дзеяння паводле знач. дзеясл. тупаць — тупнуць. Пляткарка [сарока] нагою Туп! — аж захрусцела, І пяро даўгое Выскубнула з цела. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)