касмапаліты́зм, -у, м.
1. Ідэя сусветнага грамадзянства, якая ставіць агульначалавечыя інтарэсы і каштоўнасці вышэй за інтарэсы асобнай нацыі або ўвогуле адмаўляе паняцце нацыянальных традыцый і нацыянальнай культуры.
2. Ідэалогія, светапогляд, згодна з якім усе народы належаць да адной супольнасці, заснаванай на агульнай маралі.
|| прым. касмапаліты́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гандля́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Чалавек, які займаецца прыватным гандлем.
Гандляры пушнінай.
Г. з латка.
2. Чалавек, які вышэй за ўсё ставіць асабістуто выгаду, карысць, асабісты інтарэс (пагард.).
Ён хабарнік і г.
|| ж. гандля́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.
|| прым. гандля́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цаніць, даражыць, ставіць
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
тэрмо́метр, ‑а, м.
Прыбор для вымярэння тэмпературы ў пэўных адзінках (градусах). [Наталля:] Пакажыце вашу тэмпературу. (Глядзіць на тэрмометр). Усё ў парадку. Я думала, ці можна вас адпраўляць. Крапіва. // перан. Пра тое, што вымярае, паказвае змены ў сферах грамадскага жыцця. [Фрэйда:] — Вялікі гонар быць на чырвонай дошцы. Вялікая ганьба — на чорнай. Чырвона-чорная дошка як бы тэрмометр нашай працы. Бядуля.
•••
Ставіць тэрмометр гл. ставіць.
[Ад грэч. thermē — цяпло, гарачыня і merteō — вымяраю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адо́зва, ‑ы, ж.
Пісьмовы або вусны зварот да каго‑н. з заклікам, просьбай. [Маша:] — Во навіна якая! Мы будзем ставіць подпісы пад Адозвай за мір. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панцюркі́зм, ‑у, м.
Шавіністычная дактрына турэцкіх рэакцыйных буржуазна-памешчыцкіх колаў, якая ставіць сваёй мэтай аб’яднаць пад уладай Турцыі ўсе народы, што гавораць на цюркскіх мовах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Станаўні́к ‘талакнянка’ (Сл. ПЗБ, Сержп. Прымхі), станаўнік бабскі ‘грушанка зеленаватая, Pyrola virescens Schweig.’ (брэсц., Кіс.), станоўнік бабскі ‘рамішыя аднабочная, Ramichia opiz secunda (L.) Garcke’ (Ласт.; маг., Кіс.), стано́ўнік ‘крываўнік’ (ПСл), станаві́к ‘лекавая расліна’ (Скарбы). Параўн. укр. стано́вник, стоно́вник ‘расліна Pyrola L.’. Утвораны ад станавіць ‘ставіць; ставіць на месца’ < ставіць (гл.), параўн. як зрушан жывот, та пʼюць… станаўнік (Сержп. Прымхі, 226).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заслу́га заслу́га, -гі ж.;
по заслу́гам па заслу́гах;
ста́вить себе́ в заслу́гу ста́віць сабе́ ў заслу́гу.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
балаці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны і балатава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак. і незак., каго-што.
Выбраць (выбіраць) каго-н. галасаваннем шляхам падачы бюлетэняў або ставіць што-н. на галасаванне.
Б. прапанову.
|| наз. балаці́раванне, -я, н. і балатава́нне, -я, н.
|| прым. балаціро́вачны, -ая, -ае.
Б. бюлетэнь.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэалі́зм, -у, м.
1. Кірунак у мастацтве, які ставіць мэтай праўдзівае адлюстраванне рэчаіснасці ў яе тыповых рысах.
Крытычны р.
Р.
Якуба Коласа.
2. Яснае і цвярозае разуменне рэчаіснасці пры ажыццяўленні чаго-н.
Палітычны р.
|| прым. рэалісты́чны, -ая, -ае.
Рэалістычнае мастацтва.
Р. кірунак у літаратуры.
Р. погляд на жыццё.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)