спла́віць², спла́ўлю, спла́віш, спла́віць; спла́ўлены; зак.
1. што. Адправіць па цячэнні ракі.
С. лес.
2. перан., каго-што. Пазбавіцца ад каго-, чаго-н. (разм.).
С. непатрэбныя рэчы.
С. няпрошаных гасцей.
|| незак. сплаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. сплаў, спла́ву, м. (да 1 знач.).
|| прым. сплаўны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
С. лес.
Сплаўная рака.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
клю́шня, ‑і, ж.
Канечная частка ножкі рака і ракападобных, якая нагадвае клешчы і служыць для хапання. А ракі як мага задзіраюць клюшні ўгору, стараюцца ўхапіць сваімі абцугамі за палец. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паглыбе́ць, ‑ее; зак.
Стаць, зрабіцца глыбейшым. Рака паглыбела. Разыходжанні паглыбелі. □ Неба над горадам ачысцілася, пацямнела, паглыбела. Галавач. Густыя, пасівелыя бровы.. [Антанюка] сышліся над пераносіцай, паглыбелі зморшчынкі пад вачамі і каля рота. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жаро́нцы ’каменьчыкі ў страўніку птушак’ (брасл., Нар. словатв., 134), жаронцы, жаронкі ’страўнік у птушак, пуп’ (Сл. паўн.-зах.). Рус. пск. жаронки, смал., пск., калін. жерёнки, кастр. жерновки́, калуж. жёрны ’птушыны страўнік’. Значэнне ’каменьчыкі…’ можа мець другасны народна-этымалагічны характар. Першасны, відаць, пераносны (па функцыі ’перамолвання’ ежы) ад жаро́н (гл.). Цікава ў гэтым плане, што ў дыялектах вядома рус. жерновки́ ’каменьчыкі ў рака каля страўніка’, польск. żarna ’сківіца рака’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лашчаі́на ’месца, дзе раней цякла рака’, ’рэчышча’ (Сцяшк.), лун. лошчавіна ’старое рэчышча’ (Шатал.). Утворана ад лашчьіна (лажчына) (гл.) і суф. ‑(а)іна на узор ручаіна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рак¹, -а, мн. -і, -аў, м.
Пакрытая панцырам прэснаводная або марская жывёліна з клюшнямі і брушкам.
Рачны р.
◊
Калі рак свісне — невядома калі або ніколі.
Паказаць, дзе ракі зімуюць каму — правучыць, пакараць каго-н.
|| памянш. рачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.
|| прым. ра́кавы, -ая, -ае і рачы́ны, -ая, -ае.
Ракавая шыйка (брушка рачнога рака). Рачыныя вочы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
плаўні́к, ‑а, м.
Орган руху ў рыб і водных жывёл. Недзе ўнізе санліва варочаецца рака ў сваіх берагах ды размінаюць плаўнікі тлустыя самы... Гаўрылкін. Напяўшы тугія плаўнікі, Хвастамі ад прагнасці б’юць шчупакі. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэ́чанька, ‑і, ДМ ‑ньцы; Р мн. ‑нек; ж.
Нар.-паэт. Ласк. да рака, рэчка. І дзе на свеце ёсць такая, як Нёман, рэчанька другая? Колас. Цячэ рэчанька, Цячэ быстрая, Скочупераскочу. З нар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
працяка́ць несов., в разн. знач. протека́ть;
каля́ ха́ты ~ка́е рака́ — во́зле до́ма протека́ет река́;
страха́ ~ка́е — кры́ша протека́ет
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
непаўто́рны, ‑ая, ‑ае.
Адзіны ў сваім родзе; выключны, асаблівы. Кожная рака, нібы жывая істота, мае свой нораў, свой характар, сваё аблічча, свой непаўторны .. выгляд. В. Вольскі. Прастор лашчыў вока красой непаўторнай і свежай. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)