Кацаве́йка ’кароткая кофта на ваце, футры або на падкладцы, кабат з рукавамі’ (ТСБМ, БРС). Параўн. рус. кацаве́йка ’кароткая куртка, кофта’, укр. кацаве́йка, кацаба́йка, куцба́йка. Паводле Фасмера, 2, 212–213, запазычанне праз польск. kucbaja, kuczbaja (і, магчыма, формы, узятыя з укр., kacabajka, kacawejka) з ням. мовы. Параўн. ням. Kutzboi ’грубае сукно’ (якое мае далейшыя сувязі ў ням. лексіцы). Гл. яшчэ падрабязна ў Слаўскага, 2, 11–12. Да гэтай групы слоў адносіцца і бел. кучбай ’тканіна з шэрсці’ (Нас.). Шанскі (2, К, 103) мяркуе, што ўкр. кацаве́йка (якое было формай-пасрэднікам і для некаторых форм іншых моў) узнікла з кацабайка пад уплывам дзеяслова веять, развеваться, з якім, быццам па народнай этымалогіі, было звязана.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Марына́рка ’цёплае, кароткае паліто’ (Сцяшк.), ’світка, якая апранаецца на кажух’ (Жд. 1), ’пінжак’ (Касп., Яруш.), ’пінжак, каптан з даматканага сукна’ (Сл. ПЗБ; навагр., Нар. сл.; Сл. Брэс.). З польск. marynarka ’тс’ < marynara ’кароткая куртка без таліі’ < marynarz ’матрос’ (Варш. сл., 2, 891; Кюнэ, 76).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паляры́на ’кароткая круглая накідка на плечы, часам з капюшонам; вялікі круглы каўнер’ (ТСБМ, Касп.), ’шырокі каўнер’ (Сл. ПЗБ), паляры́нка ’нашыўка на рукавах’ (Нар. сл.). З польск. peleryna або рус. пелери́на, дзе з франц. pèlerine ’плашч пілігрыма’, лац. peregrīnus (гл. Брукнер, 402; Фасмер, 3, 229).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лежая́ ’кароткая вяроўка з пятлёй, пры дапамозе якой бортнік падымаецца на дрэва’ (Мат.). Рус. лежея, польск. leżeja ’тс’ (Варш. сл., Віл. сл.). Аддзеяслоўнае рэгіянальнае ўтварэнне з суфіксам ‑ая (C-Č/α), як чайхан ’ваўначоска’ (Сцяцко, Афікс. наз., 36–37). Да лезці (гл.). Слаўскі (4, 194) — да ležati (?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грабо́к, ‑бка, м.
1. Захоп вады рукой пры плаванні або вяслом пры веславанні. Грабок левай рукой. Грабок абодвума вёсламі.
2. Кароткая дошчачка, насаджаная на ручку, для зараўноўвання сыпкіх рэчываў. [Птах] крочыць па сваім абходзе .., абстуквае малатком з доўгай ручкай стыкі рэек, падкручвае гайкі, а калі такая работа канчаецца, папраўляе драўляным грабком броўку. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пільча́к, ‑а, м.
Абл. Кароткая верхняя вопратка пераважна з грубага даматканага сукна. Тым не меней, нават і такі «лапсярдак», са спушчаным станам, усё ж такі больш стасаваўся з важнасцю моманту, чым які-небудзь .. пільчак вясковага настаўніка. Колас. Толькі праз якую гадзіну хлопец заўважыў, што Данута, прымасціўшыся ля кастра на пеньчуку, лапіла яго пільчак. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
во́жык, ‑а, м.
1. Невялікі звярок атрада насякомаедных, спіна і бакі якога пакрыты доўгімі вострымі іголкамі. На сцежку з-за сасны, вакол якой ляжала шмат галля, выкаціўся, пыхкаючы і шоргаючы сваімі іголкамі, маленькі вожык. В. Вольскі.
2. Разм. Мужчынская кароткая стрыжка. Пастрыгчыся пад вожыка.
3. у знач. прысл. во́жыкам. Разм. Аб валасах, якія стаяць тырчком.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́машчаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад вымасціць.
2. у знач. прым. Які мае каменнае, цаглянае ці іншае пакрыццё; высланы чым‑н. Мінулася кароткая вуліца з вымашчанымі ходнікамі, драўляны ў дошках з дзіркамі мосцік праз вузка-імклівую рэчку, і .. [дзяўчаты] пайшлі алешнікам. Адамчык. А міма праязджаюць у вымашчаных палукашках, у санях-развалках, на якіх сядзяць, як хто хоча. Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эпі́граф, ‑а, м.
1. У старажытных грэкаў — надпіс на помніку.
2. Выслоўе, кароткая цытата, якая змяшчаецца ў пачатку твора ці асобнага раздзела і з’яўляецца своеасаблівым аўтарскім тлумачэннем асноўнай ідэі твора. «Не шукай ты шчасця, долі на чужым, далёкім полі» — паўторыць Колас Купалавы радкі ў эпіграфе да навелы-алегорыі «Хмарка», дзе будзе асуджаць вандроўніцтва па-за межамі роднага кутка. Навуменка.
[Грэч. epigraphē — надпіс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Ашву́рак, ошву́рок ’кароткая вяровачка’ (КСТ). Відаць, ад шворка ’абрывак вяроўкі’ з пераходам о > у пад націскам у выніку лабіялізацыі; не выключана таксама магчымасць з *о‑швырок (ад швыраць ’кідаць’, параўн. рус. ошвырок ’асколак, кусок палена’) і тыповым для гэтай зоны пераходам ы > у пасля зубных пад націскам (кобула, ву вы’ і інш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)