Verbum

ВО́ДНЕЎ Уладзімір Трафімавіч

(н. 14.7.1937, в. Азіна Полацкага р-на Віцебскай вобл.),

бел. матэматык. Канд. фіз.-матэм. н. (1966), праф. (1993). Скончыў БДУ (1959). З 1979 у Мін-ве вышэйшай і сярэдняй спец. адукацыі Беларусі, з 1988 прарэктар Бел. тэхнал. ун-та. Навук. працы па рыманавай геаметрыі і методыцы выкладання матэматыкі. Адзін з аўтараў «Зборніка задач па дыферэнцыяльнай геаметрыі» (2-е выд. 1979).

Тв.:

Математический словарь высшей школы. 2 изд. М., 1988 (разам з А.Ф.Навумовічам, Н.Ф.Навумовічам);

Основные математические формулы: Справ. 3 изд. Мн., 1995 (з імі ж).

т. 4, с. 252

ВРО́НСКІ Макар Кандратавіч

(14.4.1910, г. Барысаў Мінскай вобл. — 13.11.1994),

украінскі скульптар. Нар. мастак Украіны (1963). Скончыў Кіеўскі маст. ін-т (1945). Выкладаў у ім (1949—94), праф. (1963). Працаваў у галіне манум. і станковай скульптуры. Сярод работ: помнікі Т.Р.Шаўчэнку (1950, у сааўт., Дзярж. прэмія СССР 1951) у г. Палерма (Канада), Багдану Хмяльніцкаму (1953) у г. Хмяльніцкі (Украіна); кампазіцыі «Леся Украінка» (1947), «На паншчыне» (1957); партрэты-бюсты М.М.Амосава (1961), Т.Р.Шаўчэнкі (1964); манумент Вечнай славы (1977) у г. Луцк (Украіна). Дзярж. прэмія Украіны імя Т.Р.Шаўчэнкі 1984.

т. 4, с. 282

ВЫРКО́ Мікалай Паўлавіч

(н. 14.9.1935, в. Краснае Карэліцкага р-на Гродзенскай вобл.),

бел. вучоны ў галіне буд-ва аўтамаб. дарог. Канд. тэхн. н. (1970), праф. (1986). Скончыў Бел. тэхнал. ін-т (1962). З 1965 у Бел. тэхнал. ун-це. навук. працы па аптымізацыі канструкцый лесавозных дарог і па дарожна-будаўнічых матэрыялах. Аўтар падручнікаў «Дарожнае грунтазнаўства з асновамі механікі грунтоў» (1977, з І.І.Леановічам) і «Сухапутны транспарт лесу» (1987).

Тв.:

Механика землянога полотна. Мн., 1975 (разам з І.І.Леановічам);

Эксплуатаия автомобильных дорог и организация дорожного движения. Мн., 1988 (у сааўт.).

т. 4, с. 320

ВЮРЦ (Wurtz) Шарль Адольф

(26.11.1817, г. Страсбур, Францыя — 12.5.1884),

французскі хімік, адзін з заснавальнікаў сінт. кірунку ў арган. хіміі. Чл. Парыжскай (1867), замежны чл.-кар. Пецярбургскай (1873) АН. Скончыў Страсбурскі ун-т (1839). З 1844 у Вышэйшай мед. школе ў Парыжы (з 1853 праф.), з 1875 у Парыжскім ун-це. Навук. працы па арган. і неарган. хіміі. Распрацаваў метад сінтэзу парафінавых вуглевадародаў уздзеяннем метал. натрыю на алкілгалагеніды (рэакцыя Вюрца, 1855), адкрыў альдольную кандэнсацыю (1872). Яго імем названы мінерал вюрцыт.

Літ.:

Мусабеков Ю.С. Шарль Адольф Вюрц. М., 1963.

т. 4, с. 337

ЗАСЦЕ́НСКІ Леанід Сямёнавіч

(н. 1.9.1937, в. Крапіўна Аршанскага р-на Віцебскай вобл.),

бел. вучоны ў галіне лясной гаспадаркі. Д-р с.-г. н. (1984), праф. (1986). Скончыў Бел. тэхнал. ун-т (1962), у якім і працуе (з 1986 заг. кафедры). Навук. працы па агратэхніцы вырошчвання дрэвавых парод, ахоўных насаджэнняў, рэкультывацыі зямель, механізацыі лесагасп. вытв-сці, глебава-экалагічнай ацэнцы тэхнагенных ландшафтаў.

Тв.:

Лесовыращивание на выработанных торфяниках. М., 1978;

Облесение карьеров нерудных ископаемых и выработанных торфяников. Мн., 1982;

Механизация лесохозяйственных работ с основами теоретической механики. Мн., 1995.

т. 7, с. 6

ЗІ́БЕЛЬ (Sybel) Генрых фон

(2.12.1817, г. Дзюсельдорф, Германія — 1.8.1895),

нямецкі гісторык і паліт. дзеяч. Прадстаўнік вядучага пруска-малагерманскага кірунку ням. гіст. навукі 2-й пал. 19 ст. Вучыўся ў Бонскім ун-це. З 1844 і 1861 праф. Бонскага, з 1846 Марбургскага, з 1856 Мюнхенскага ун-таў. У 1859 заснаваў у Мюнхене «Historische Zeitschrift» («Гістарычны часопіс»), У 1875—95 дырэктар Прускага дзярж. архіва ў Берліне. У 1862—64 дэп. ландтага. Гал. працы: «Гісторыя рэвалюцыйнай эпохі 1789—1795» (т. 1—5, 1853—79), «Заснаванне Германскай імперыі Вільгельмам I» (т. 1—7, 1890—94).

т. 7, с. 64

ЗІМЕ́НКА Тамара Гардзееўна

(н. 1.5.1929, Мінск),

бел. вучоны ў галіне мікрабіялогіі глеб. Д-р біял. н. (1978), праф. (1994). Скончыла БДУ (1953). З 1956 у Ін-тах біялогіі, эксперым. батанікі. У 1966—97 у Ін-це мікрабіялогіі Нац. АН Беларусі. Навук. працы па рэгуляванні мікрабіял. працэсаў у глебе ў мэтах меліярацыі, с.-г. выкарыстання, аховы ад негатыўных наступстваў антрапагеннага ўздзеяння.

Тв.:

Микробиологические процессы в мелиорированных торфяниках Белоруссии и их направленное регулирование. Мн., 1977;

Микробные ценозы торфяных почв и их функционирование. Мн., 1983 (у сааўт.).

т. 7, с. 69

БЕНВЕНІ́СТ (Benveniste) Эміль

(27.5.1902, г. Халеб, Сірыя — 3.10.1976),

французскі мовазнавец. Вучань А.Мее. З 1935 праф. Калеж дэ Франс, з 1945 сакратар Парыжскага лінгвістычнага т-ва, з 1960 чл. Франц. АН. Працы ў галіне агульнага і індаеўрап. мовазнаўства, агульнай семіялогіі. Даследаваў праблемы структурнай лінгвістыкі. У адрозненне ад Ф. дэ Сасюра лічыў моўны знак міжвольным, таму што ён абумоўлены сістэмай мовы («Прырода лінгвістычнага знака», 1939). Аўтар тэорыі структуры індаеўрап. кораня, шматлікіх прац па іранскіх мовах.

Тв.:

Problèmes de linguistique gènèrale. Paris, 1969;

Рус. пер. — Общая лингвистика. М., 1974.

т. 3, с. 95

БЕ́НЕВІЦ (Bennewitz) Антанін

(26.3.1833; Пршывраці, каля г. Літамішль, Чэхія — 29.5.1926),

чэшскі скрыпач і педагог. Скончыў Пражскую кансерваторыю (1852). У 1852—66 канцэртмайстар аркестраў у Празе, Зальцбургу, Штутгарце; канцэртаваў у Парыжы і Бруселі. З 1866 праф., у 1882—1901 дырэктар Пражскай кансерваторыі. З 1880 кіраўнік струннага квартэта Пражскага ням. камернага т-ва. Адзін са стваральнікаў Чэшскага квартэта (1891). Арганізатар публічных канцэртаў, у якіх удзельнічаў як ансамбліст (у трыо з Б.Сметанам і інш.). Дзякуючы Беневіцу-педагогу чэш. скрыпічная школа набыла сусв. вядомасць. Сярод яго вучняў О.Шэўчык, Ф.Ондржычак, І.Сук, О.Недбал.

Л.А.Сівалобчык.

т. 3, с. 96

БЕ́РАСНЕЎ Алег Васілевіч

(н. 21.8.1940, г. Хойнікі Гомельскай вобл.),

бел. вучоны ў галіне машынабудавання. Чл.-кар. АН Беларусі (1986), д-р тэхн. н. (1982), праф. (1986). Скончыў Бел. ін-т інжынераў чыг. транспарту (1961). З 1964 у Ін-це надзейнасці машын АН Беларусі, з 1978 яго дырэктар. Навук. даследаванні па тэорыі, метадах прагназавання надзейнасці і даўгавечнасці механізмаў машын, зніжэнні іх вібраакустычнай актыўнасці, стварэнні стандартаў і нарматываў для праектавання машын высокай надзейнасці.

Тв.:

Самоустанавливающиеся зубчатые колеса. Мн., 1983;

Аналитические методы механики в динамике приводов. Мн., 1992 (разам з А.М.Гоманам, М.М.Ішыным).

т. 3, с. 106