Verbum

ДАНІ́ЛАЎ Іван Пятровіч

(н. 27.9.1924, в. Ляжыткавічы Драгічынскага р-на Брэсцкай вобл.),

бел. вучоны ў галіне гематалогіі і пералівання крыві. Д-р мед. н., праф. (1972). Акад. Міжнар. акадэміі інфарм. працэсаў і тэхналогій (1995). Скончыў Мінскі мед. ін-т (1955). У 1964—74 дырэктар Бел. НДІ гематалогіі і пералівання крыві. З 1990 у НДІ радыяцыйнай медыцыны, з 1993 кіраўнік Рэсп. цэнтра гемафіліі. Навук. працы па гематалогіі, пульманалогіі, трансфузіялогіі, праблемах згусальнасці крыві.

Тв.:

Трансфузионная терапия в клинике внутренних болезней. Мн., 1975;

Хронический бронхиг. Мн., 1989 (разам з А.Э.Макарэвічам).

т. 6, с. 39

ДАНІЛЕ́ВІЧ Васіль Яўхімавіч

(1872, г. Курск, Расія — 16.11.1936),

украінскі гісторык, археолаг. Скончыў Кіеўскі ун-т. З 1902 праф. Харкаўскага, з 1907 Кіеўскага ун-таў. Працаваў у археал. экспедыцыях на Полаччыне, Падзвінні, даследаваў стаянку каменнага веку каля в. Кісцяні Рагачоўскага р-на. У працах «Нарыс гісторыі Полацкай зямлі да канца XIV ст.» (1896) і «Шляхі зносін Полацкай зямлі да канца XIV ст.» (1898) абгрунтаваў правамернасць назвы «Полацкая зямля», на матэрыялах археал. даследаванняў паказаў яе гіст. ролю, ваен. і эканам. стабільнасць. Аўтар прац па нумізматыцы, сфрагістыцы, фальклоры, этнаграфіі.

Г.А.Каханоўскі.

т. 6, с. 39

ДАНІЛЕ́ЎСКІ Васіль Якаўлевіч

(25.1.1852, г. Харкаў, Украіна — 25.2.1939),

украінскі фізіёлаг і гістолаг. Акад. АН Украіны (1926). Брат А.Я.Данілеўскага. Скончыў Харкаўскі ун-т (1874), праф. у ім (у 1883—1909 і 1917—21). З 1910 дырэктар Харкаўскага жаночага мед. ін-та, з 1921 у Харкаўскім мед. ін-це, у 1927 арганізаваў і ўзначаліў Украінскі НДІ эндакрыналогіі і арганатэрапіі. Навук. працы па агульнай і параўнальнай фізіялогіі, фізіялогіі нерв. сістэмы, электрафізіялогіі, эндакрыналогіі і пратысталогіі. Выявіў цэнтр у кары галаўнога мозга, што рэгулюе дзейнасць сэрца. Займаўся праблемамі электраэнцэфалаграфіі, фізіял. вывучэння гіпнозу ў чалавека і жывёл.

т. 6, с. 40

ДАНІЭЛЯ́Н Айкануш Багдасараўна

(15.12.1893, Тбілісі — 19.4.1958),

грузінская і армянская спявачка (лірыка-каларатурнае сапрана). Нар. арт. СССР (1939). Скончыла Петраградскую кансерваторыю (1920). З 1922 салістка Грузінскага, у 1933—48 Армянскага т-раў оперы і балета. У 1943—51 выкладала ў Ерэванскай кансерваторыі (праф. з 1949). У рэпертуары вылучаліся партыі з опер арм. кампазітараў — Ануш («Ануш» А.Тыграняна), Алімпія («Аршак II» Т.Чухаджана), а таксама класічных — Марфа («Царская нявеста» М.Рымскага-Корсакава), Антаніда («Іван Сусанін» М.Глінкі), Маргарыта Валуа («Гугеноты» Дж.Меербера), Джыльда, Віялета, Дэздэмона («Рыгалета», «Травіята», «Атэла» Дж.Вердзі). Дзярж. прэмія СССР 1946.

т. 6, с. 42

ДАРАДНІ́ЦЫН Анатоль Аляксеевіч

(н. 2.12.1910, с. Башына Тульскай вобл., Расія),

расійскі матэматык, геафізік і механік. Акад. АН СССР (1953), замежны чл. Балгарскай АН (1970). Герой Сац. Працы (1970). Скончыў Грозненскі нафтавы ін-т (1931). У 1945—55 у Матэм. ін-це імя У.А.Сцяклова. У 1955—89 дырэктар Выліч. цэнтра АН СССР, адначасова праф. Маскоўскага фіз.-тэхн. ін-та (з 1947). Навук. працы па праблемах дынамічнай метэаралогіі, аэрадынаміцы вял. скарасцей, прыкладной матэматыцы, нелінейнай механіцы, выліч. тэхніцы. Ленінская прэмія 1984; Дзярж. прэміі СССР 1946, 1947, 1951.

т. 6, с. 51

ДАРЛІЯ́К Ніна Львоўна

(н. 7.8.1908, С.-Пецярбург),

спявачка (сапрана) і педагог. Нар. арт. Расіі (1979). Нар. арт. СССР (1990). Скончыла Маскоўскую кансерваторыю (1932; клас К.Дарліяк, маці Д.), з 1935 выкладала ў ёй, стварыла школу камерных спеваў (праф. з 947). Адна з буйнейшых сучасных камерных спявачак. З 1935 выступала ў канцэртах, у т.л. ў ансамблі з мужам — С.Рыхтэрам. Выконвала рамансы і оперныя арыі рус. і замежнай класікі, вак. лірыку сучасных кампазітараў, у т.л. ўпершыню шэраг твораў С.Пракоф’ева, Дз.Шастаковіча і інш. Сярод вучаніц Г.Пісарэнка, Т.Тугарынава, А.Ільіна.

т. 6, с. 55

ДЖАПАРЫ́ДЗЕ Уча Малакіевіч

(17.8.1906, с. Гары Анскага р-на, Грузія — 1988),

грузінскі жывапісец і графік. Праф. (1944). Нар. мастак СССР (1963). Правадз. чл. АМ СССР (1958). Вучыўся ў Нар. маст. студыі М.Таідзе (1922—24) і Тбіліскай АМ (1924—25, 1928—31). Аўтар маст. палотнаў гіст. тэматыкі «Першамайская дэманстрацыя ў Тыфлісе ў 1901 годзе» (1939—41, Дзярж. прэмія СССР 1942), жанравых карцін «Сябры юнацтва» (1938), «Думкі маці» (1945), «Свята працы» (1970—75), партрэтаў У.Чхеідзе, Д.Гурамішвілі, Т.Шаўчэнкі і інш. Вядомы як ілюстратар.

т. 6, с. 87

ДЖЫЁК (Giauque) Уільям Фрэнсіс

(12.5.1895, г. Ніягара-Фолс, Канада — 29.3.1982),

амерыканскі фізікахімік. Чл.

Нац. АН ЗША (1936) і Амер. акадэміі мастацтва і навук (1950). Скончыў Каліфарнійскі ун-т у Берклі (1920), дзе і працаваў (з 1934 праф.). Навук. працы па вывучэнні тэрмадынамічных уласцівасцей рэчываў (кандэнсаваных газаў) пры звышнізкіх т-рах. Распрацаваў метад адыябатычнага размагнічвання для атрымання тэмператур ніжэй за 1 К (1927, метад магнітнага ахаладжэння) і дасягнуў т-ры 0,25 К (1933). Даказаў існаванне цяжкіх ізатопаў кіслароду​¹⁷O і ​¹⁸O (1929). Нобелеўская прэмія 1949.

т. 6, с. 95

ДЗЕВЯ́ТАЎ Аркадзь Сяргеевіч

(н. 11.3.1923, г. Харанор Чыцінскай вобл., Расія),

бел. вучоны ў галіне пладаводства. Д-р с.-г. н. (1962), праф. (1965). Скончыў Новасібірскі с.-г. ін-т (1946). З 1957 у Бел. НДІ садоўніцтва. Навук. працы па біялогіі і агратэхніцы пладовых раслін, вывучэнні архітэктонікі каранёвай сістэмы, рэсурсу плоданашэння высакашчыльных садоў, праектаванні і арганізацыі прамысл. пладаводства. Чл. Нью-Йоркскай АН (1994).

Тв.:

Проектирование плодоводства. Мн., 1967;

Повышение качества плодовых деревьев и урожайности садов. 2 изд. Мн., 1985;

Как правильно формировать и обрезать плодовые деревья и ягодные кусты. Мн., 1995.

т. 6, с. 100

ДЗІ́КСЕЛІС Вітаўтас Пранавіч

(н. 5.5.1936, г. Варняй, Літва),

бел. філосаф. Д-р філас. н. (1990), праф. (1991). Скончыў Кіеўскае ваен. вучылішча самаходнай артылерыі (1958), Ваен.-паліт. акадэмію (Масква, 1970). З 1970 у Ваен. акадэміі Рэспублікі Беларусь. Даследуе пытанні дыялектыкі развіцця нацый і нац. адносін, метадалагічныя праблемы ваен. тэорыі і практыкі. Аўтар навук. і метадычных дапаможнікаў для слухачоў і ад’юнктаў вышэйшых навуч. ваен. устаноў.

Тв.:

Национальные отношения в СССР: диалектика развития на современном этапе. Мн., 1987;

Национальные отношения в СССР: чакономерности и противоречия развития. Мн., 1990.

т. 6, с. 115