Verbum

парадак слоў

т. 12, с. 82

ГРАМА́ДСКІ ПАРА́ДАК,

сістэма грамадскіх адносін, якая рэгулюецца маральнымі і прававымі нормамі, мае на мэце гарантаванне грамадскай бяспекі і спакою, абароны гонару і годнасці грамадзян і нармальных умоў для дзейнасці дзярж. і грамадскіх арг-цый. Складваецца ў працэсе свядомага і добраахвотнага выканання грамадзянамі правіл паводзін, устаноўленых законам і маральнымі нормамі. Выкананне гэтых правіл забяспечвае зладжанае і ўстойлівае супольнае жыццё людзей. Парушэнні грамадскага парадку цягнуць за сабой адпаведную адказнасць: маральную, адм., крымінальную.

т. 5, с. 398

ДАЛЁКІ І БЛІ́ЗКІ ПАРА́ДАК,

упарадкаванасць мікраструктуры рэчыва на міжатамных (блізкі парадак) ці на неабмежавана вял. адлегласцях (далёкі парадак). Бывае каардынацыйны — у размяшчэнні часціц рэчыва (існуе ў крышталях; у вадкасцях і аморфных цвёрдых целах — толькі блізкі парадак); арыентацыйны — у арыентацыі часціц (у вадкіх крышталях; у вадкасцях з несіметрычных малекул — блізкі парадак); магнітны — у арыентацыі магн. момантаў (у ферамагнетыках, ферымагнетыках, антыферамагнетыках); у арыентацыі эл. дыпольных момантаў (у сегнетаэлектрыках). Існаванне Д. і б.п. абумоўлена ўзаемадзеяннем паміж часціцамі; асн. прыкмета — сіметрыя крышталёў. Ступень упарадкавання можна мяняць цеплавой, мех. і інш. апрацоўкамі, пры гэтым мяняюцца фіз. ўласцівасці рэчыва.

Літ.:

Уайт Р., Джебелл Т. Дальний порядок в твердых телах: Пер. с англ. М., 1982.

Л.М.Шахлевіч.

т. 6, с. 18

план,

чарцёж; гарызантальны разрэз або від зверху збудавання або прадмета; папярэдне намечаны парадак; задума, праект; спосаб разгляду пабудовы; парадак размяшчэння аб’ектаў на выяве.

т. 12, с. 404

ЗЛА́КІ,

парадак (Роасеае) аднадольных кветкавых раслін і адзінае сямейства (Роасеае, ці Gramineae) гэтага парадку, высокаспецыялізаваная і адасобленая таксанамічная група; тое, што мятлюжкакветныя.

т. 7, с. 72

ВЕ́НСКАЯ КАНВЕ́НЦЫЯ 1969 аб праве міжнародных дагавораў, міжнародны акт, які рэгламентуе парадак заключэння і ўступлення ў сілу, выкарыстання, тлумачэння, спынення і прыпынення дзеянняў міжнар. дагавораў і інш.

т. 4, с. 87

ГРЫФ (франц. griffe 1) штэмпель з узорам подпісу ці якім-н. інш. рукапісным тэкстам.

2) Надпіс на дакуменце ці выданні, які вызначае парадак карыстання ім (напр., грыф «На правах рукапісу»).

т. 5, с. 485

БЕ́РНЕКЕР (Berneker) Эрых

(3.2.1874, г. Кёнігсберг, цяпер г. Калінінград, Расія, — 15.3.1937),

нямецкі мовазнавец-славіст. Далучаўся да младаграматызму. Акад. Польскай АН (1914). Праф. Пражскага (з 1902), Брэслаўскага (з 1909), Мюнхенскага (з 1911) ун-таў. Даследаванні па гісторыі і параўнальным слав. і балт. мовазнаўстве. Адзін з першых пачаў вывучаць стараж.-слав. сінтаксіс, у прыватнасці парадак слоў («Парадак слоў у славянскіх мовах», 1900). Асн. праца — «Славянскі этымалагічны слоўнік» (вып. 1—6, 1909—13, незавершаная, даведзена да слова «morъ»). У 1923—29 рэдагаваў час. «Archiv für slavische Philologie» («Архіў славянскай філалогіі»).

т. 3, с. 120

ВАЕ́ННАЕ ЗАКАНАДА́ЎСТВА,

сістэма прававых нормаў, якія вызначаюць прынцыпы і формы арганізацыі ўзбр. сіл, абавязкі, правы і адказнасць ваеннаслужачых. Да ваеннага заканадаўства Рэспублікі Беларусь адносяцца нормы, якія вызначаюць пабудову яе Узброеных Сіл, арганізацыю ваен. кіравання, парадак камплектавання кадраў і запасу асабовага складу, парадак праходжання ваен. службы, прававое становішча ваеннаслужачых і інш. Гал. крыніцамі ваеннага заканадаўства з’яўляюцца законы «Аб абароне» і «Аб Узброеных Сілах Рэспублікі Беларусь» ад 3.11.1992, «Аб усеагульным воінскім абавязку і ваеннай службе» ад 5.11.1992, «Аб статусе ваеннаслужачых» ад 13.11.1992, а таксама воінскія статуты і нормы крымін. права аб адказнасці за ваен. злачынствы.

т. 3, с. 440