Verbum

анлайнавы слоўнік

Маркс Максімілян Восіпавіч

т. 10, с. 121

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Маркс К. 1/14, 28, 39, 40, 78, 81, 93, 109, 110, 111, 115, 123, 129, 132, 133, 199, 221, 257, 283, 309, 318, 324, 325, 326, 364, 367, 368, 388, 419, 478, 490, 491, 495, 506, 524, 525, 527, 567, 574, 576, 602, 610, 612, 615; 2/13, 35, 61, 68, 73, 78, 83, 87, 102, 115, 121, 152, 176, 198, 203, 269, 292, 297, 307, 315, 321, 323, 325, 326, 333, 338, 344, 355, 370, 375, 397, 408, 414, 415, 439, 478, 479, 500, 501, 503, 516, 551, 558, 606; 3/5, 7, 9, 117, 156, 189, 206, 207, 208, 222, 223, 231, 259, 290, 327, 333, 335, 363, 370, 393, 412, 414, 415, 417, 428, 432, 437, 439, 440, 442, 445, 459, 464, 492, 493, 494, 498, 499, 525, 527, 531, 574, 578, 584, 592, 594, 595, 596, 598, 599; 4/32, 61, 64, 67, 72, 85, 90, 95, 100, 117, 131, 139, 144, 145, 182, 201, 202, 210, 211, 223, 229, 231, 270, 283, 288, 316, 323, 324, 338, 341, 342, 343, 356, 361, 363, 364, 395, 403, 406, 422, 428, 443, 444, 498, 521, 559, 563, 593, 595; 5/13, 46, 48, 49, 91, 92, 103, 111, 112, 120, 123, 124, 126, 128, 133, 145, 152, 167, 179, 189, 190, 200, 242, 243, 254, 273, 279, 311, 318, 319, 343, 344, 355, 375, 382, 391, 402, 409, 410, 411, 430, 443, 510, 519, 550, 578, 579; 6/9, 11, 12—15, 17, 29, 37, 75, 95, 115, 118, 136, 148, 157, 191, 205, 229, 235, 253, 266, 277, 280, 281, 295, 296, 303, 304, 308, 309 (іл.), 341, 354, 367, 377, 391, 392, 393, 410, 423, 435, 436, 467, 523, 524, 595, 615, 616, 620, 621; 7/10, 17, 21, 22—25, 24—25 (укл.), 26—31, 72, 79, 87, 88, 122, 142, 157—158, 176, 181—182, 203, 205, 262, 266, 292, 331, 333, 360—361, 364, 365, 366—367, 376, 379, 387, 405—406, 407, 409, 419, 421, 450—451, 452, 453, 454, 460, 483, 506, 529, 553, 583, 599; 8/10, 26, 27, 28, 58, 59—60, 283, 287, 288, 294, 295, 316, 367, 377, 384, 391, 400, 427, 453, 465, 469, 495, 496, 512, 522, 524, 532, 536, 538, 544, 546, 551, 553, 569, 571, 572, 581, 582, 584, 585, 589, 593, 595, 605, 624, 671; 9/7, 8—10, 12, 73, 74, 95, 146, 157, 180, 190, 214, 216, 224, 228, 231—233, 234—235, 238, 240, 242, 258, 273, 285, 320, 383, 385, 388—389, 390—391, 392, 393, 397, 431, 449, 451, 478, 489, 496, 521, 535, 540, 541, 553, 554, 583, 585, 616; 10/5, 8, 20, 24, 29, 65, 78—79, 100, 101, 105, 115, 163, 165, 168—169, 170, 190, 205, 274, 301, 308—309, 353, 361, 378, 379, 394, 431, 464, 468, 475, 479, 484, 488, 494, 508, 515, 518, 530, 551, 561, 568, 577, 586—587, 606, 611, 615, 624, 625, 626, 630, 640, 652; 11/27, 84—85, 93, 94, 137, 145, 155, 177—178, 205, 209, 210, 260—261, 405, 411, 412, 413, 414, 415, 421, 424, 455, 456, 456—457 (укл.), 457—459, 468, 483, 484, 486, 507, 546; 12/117, 185, 194, 216, 227, 394, 412—414, 420, 428

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Маркс В. А. 1/457; 3/182; 7/21; 8/383; 10/10,484; 12/523, 528

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Лафарг Л., гл. Маркс Л.

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Эвелінг Элеанора, гл. Маркс Эл.

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Ланге Ж., гл. Маркс Ж.

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Вестфален Жэні фон, гл. Маркс Ж.

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

ГІСТАРЫ́ЧНЫ МАТЭРЫЯЛІ́ЗМ,

сацыялагічнае вучэнне пра агульныя і спецыфічныя законы развіцця і функцыянавання грамадства. У яго аснову пакладзены тэзіс, паводле якога грамадства развіваецца па аб’ектыўных, незалежных ад волі і жадання чалавека законах. Распрацаваны К.Марксам і Ф.Энгельсам у сярэдзіне 19 ст. Яны зыходзілі з таго, што ў працэсе жыцця людзі ўступаюць у пэўныя, незалежныя ад іх волі вытв. адносіны, якія адпавядаюць дасягнутаму грамадствам на дадзеным гіст. этапе ўзроўню развіцця матэрыяльных вытв. сіл. Сукупнасць гэтых вытв. адносін складае эканам. структуру грамадства, рэальны базіс, над якім узвышаецца паліт., юрыд. надбудова ў выглядзе розных сац. ін-таў і ўстаноў, а таксама розныя формы грамадскай свядомасці. Не грамадская свядомасць вызначае грамадскае быццё, а, наадварот, грамадскае быццё вызначае грамадскую свядомасць. На аснове вывучэння матэрыяльных грамадскіх адносін капіталіст. грамадства быў зроблены вывад пра паўтаральнасць грамадскіх з’яў, вылучана агульнае ў сац. ладзе розных краін, распрацавана вучэнне пра фармацыі грамадска-эканамічныя. Змена гіст. эпох пададзена як заканамерны працэс змены спосабаў вытв-сці; самі спосабы вытв-сці змяняюць адзін аднаго ў сілу аб’ектыўна існуючых і пастаянна нарастаючых супярэчнасцей паміж узроўнем развіцця вытв. сіл (больш дынамічных) і характарам вытв. адносін (больш кансерватыўнага элемента сістэмы). Нарастаючыя паміж імі супярэчнасці даходзяць да канфлікту, які вырашаецца шляхам сац. рэвалюцыі. Маркс і Энгельс прызналі вырашальную ролю нар. мас у гісторыі, класавую барацьбу як рухаючую сілу сац. прагрэсу, сац. рэвалюцыю як спосаб змены грамадска-эканам. фармацый.

Літ.:

Маркс К., Энгельс Ф. Немецкая идеология // Соч. 2 изд. Т. 3;

Іх жа. Маніфест Камуністычнай партыі. Мн., 1968;

Маркс К. Капітал. Т. 1—3. Мн., 1952—53;

Энгельс Ф. Анты-Дзюрынг. Мн., 1952;

Ленін У.І. Тры крыніцы і тры састаўныя часткі марксізма // Тв. Т. 19 (Полн. собр. соч. Т. 23);

Плеханов Г.В. Избранные философские произведения. Т. 1. М., 1956;

Фурманов Г.Л. Исторический материализм как общесоциологическая теория. М., 1979;

Ойзерман Т.И. Главные философские направления. 2 изд. М., 1984;

Исторические типы философии. М., 1991.

Т.І.Адула.

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ДЗЮКЛО́ (Duclos) Жак

(2.10.1896, г. Луэ, Францыя — 25.4.1975),

палітычны дзеяч Францыі, дзеяч міжнар. камуніст. руху, журналіст. Удзельнік 1-й сусв. вайны. Чл. (з 1921) і адзін з кіраўнікоў (1926—64) Франц. камуніст. партыі (ФКП). Чл. Выканкома Камуністычнага Інтэрнацыянала (1935—43). Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў франц. Руху Супраціўлення ў 2-ю сусв. вайну. Віцэстаршыня Устаноўчага сходу (1945—46). Дэп. ніжняй палаты парламента (1926—32, 1936—39, 1946—58), сенатар (з 1959). Кандыдат у прэзідэнты Францыі ад ФКП на выбарах 1969. Быў сувыдаўцом газ. «L’Humanité» («Чалавецтва») і дырэктарам газ. «Voix de l’Est» («Голас Усходу»), Аўтар мемуараў (т. 1—6, 1968—72), кніг «Будучыня дэмакратыі» (1962), «Бакунін і Маркс: цень і святло» (1974) і інш.

У.Я.Калаткоў.

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

КУЛІДЖА́НАЎ Леў Аляксандравіч

(н. 19.3.1924, Тбілісі),

расійскі кінарэжысёр. Нар. арт. Расіі (1969). Нар. арт. СССР (1976). Герой Сац. Працы (1984). Чл.-кар. АМ Германіі. Скончыў Усесаюзны дзярж. ін-т кінематаграфіі (1955), выкладаў у ім (з 1977 праф.). Творчасці ўласцівы лаканізм рэжысуры, камернасць сюжэтаў, паглыблены псіхааналіз характараў, лірычныя інтанацыі, дэталёвая дакладнасць, мяккі гумар. Паставіў фільмы: «Дом, у якім я жыву» (1957, з Я.А.Сегелем), «Бацькоўскі дом» (1959), «Калі дрэвы былі вялікімі» (1962), «Сіні сшытак» (1964), «Злачынства і пакаранне» (1970), «Зорная хвіліна» (1975; маст.-дакумент.), тэлесерыял «Карл Маркс. Маладыя гады» (1980; Ленінская прэмія 1982), «Памерці не страшна» (1991) і інш. Дзярж. прэмія Расіі 1971.

Літ.:

Кваснецкая М. Лев Кулиджанов. М., 1968.

Г.В.Ратнікаў.

І.П.Кулібін.

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)