Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

удоўж (уздоўж) прыслоўе | прыназоўнік

У напрамку даўжыні чаго-н.

  • У. сцен стаяць лавы.
  • Удоўж і ўпоперак (размоўнае) — 1) ва ўсіх напрамках; 2) добра, да дробязей.
  • Ведаць што-н. у. і ўпоперак.

уз прыстаўка

  1. Ужыв. пры ўтварэнні дзясловаў і абазначае:

    • 1) накіраванасць руху ўверх, напр. узляцець;
    • 2) напружанасць, сілу дзеяння, хуткае наступленне якога-н. стану, напр. узвіхрыцца, узрасці;
    • 3) давядзенне дзеяння да якога-н. стану, мяжы, напр. узбоўтаць, уз’есціся.
  2. Ужыв. пры ўтварэнні назоўнікаў і прыслоўяў і абазначае: на краі чаго-н. або побач з чым-н., напр. узлесак, узмор’е, узбоч, уздоўж.

уза прыстаўка

Тое, што і уз; ужыв. замест «уз…» перад збегам зычных і перад зычнымі, пасля якіх пішацца мяккі знак або апостраф, напр. узабрацца, узаткнуць, узалью, узаб’ю.

узабрацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Намагаючыся, забрацца наверх.

  • У. на вал.

|| незакончанае трыванне: узбірацца.

узагнаць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Заставіць узысці куды-н.; загнаць на што-н.

    • У. ката на дрэва.
    • У. машыну на платформу.
  2. Прымусіць падняцца адкуль-н., змяніць становішча; успудзіць (размоўнае).

    • У. чараду птушак.
  3. што на што. Насадзіць.

    • У. абручы на бочку.

|| незакончанае трыванне: узганяць.

узад прыслоўе

Назад, у процілеглы бок.

  • У. і ўперад.
  • Ні ў. ні ўперад (ні з месца, ні сюды, ні туды).

узадраць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Адарваць, аддзяліць рыўком угору што-н. добра прымацаванае і пад.

    • У. маснічыну.
  2. Узараць (цаліну, папар і пад.; размоўнае).

    • У. дзірван.

|| незакончанае трыванне: уздзіраць.

узаема прыстаўка

Першая частка складаных слоў у знач. узаемны, напр. узаемадапамога, узаемадзеянне, узаемавыгадны.

узаемаабумоўленасць назоўнік | жаночы род

Узаемная абумоўленасць; уплыў адных з’яў на другія.

узаемаадносіны назоўнік

Узаемныя адносіны паміж кім-н.

  • Таварыскія ў.