Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

нова прыстаўка

Першая частка складаных слоў у знач.:

  1. новы (у 1 знач.), які ўпершыню з’явіўся, напр. новазаведзены, новаўтварэнне;
  2. які адносіцца да новых месц, да новага месца, напр. новаадкрывальнік, новапасяленец;
  3. супрацьлеглы старажытнаму (у 1 знач.), напр. новагрэчаскі, новаеўрапейскі;
  4. які толькі што пачынае што-н., прыступае да чаго-н.; які з’яўляецца навічком, напр. нованароджаны, новапрызначаны.

новабудоўля назоўнік | жаночы род

  1. Будаўніцтва новых заводаў, дамоў і пад.

    • Працаваць на новабудоўлі.
  2. Новае збудаванне.

    • Школа-н.

нованароджаны прыметнік

  1. Які толькі што або нядаўна нарадзіўся.

    • Нованароджаныя дзеці.
  2. Той, хто адзначае дзень свайго нараджэння.

    • Павіншаваць нованароджанага.

новаспечаны прыметнік | іранічны сэнс | жартаўлівае

Нядаўна створаны або які нядаўна атрымаў якую-н. пасаду, званне.

  • Н. праект.
  • Н. студэнт.

новаўвядзенне назоўнік | ніякі род

Новае правіла, нанава прыняты парадак.

  • Важнае н.

новаўтварэнне назоўнік | ніякі род

З’яўленне новых форм або элементаў чаго-н., а таксама сама ўтвораная форма, элемент.

  • Злаякаснае н. ў лёгкіх.

новенькі прыметнік | размоўнае

  1. Зусім новы (у 1 знач.).

    • Н. трактар.
  2. новенькае, -ага, н. Навіна.

    • Што новенькага ў сям’і?
  3. Навічок.

новы прыметнік

  1. Упершыню створаны або зроблены; які ўзнік, з’явіўся нядаўна.

    • Новыя самалёты.
    • Н. горад.
  2. Адкрыты, вынайдзены нядаўна.

    • Новая планета.
  3. Незнаёмы, малавядомы.

    • Новыя мясціны.
    • Н. чалавек.
  4. Які прыйшоў на змену ранейшаму, замяніў сабой тое, што было; чарговы, наступны.

    • Пасадзіць новыя дрэўцы.
    • Радавацца новаму дню.
  5. Які мае адносіны да нашай эпохі, часу.

    • Новая гісторыя.
  6. Не той, што раней; іншы.

    • Н. сэнс.
  7. Гэтага года, апошняга ўраджаю.

    • Н. хлеб.
  8. новае, -ага, н. Навіна.

    • Што ў вас новага?

ногаць назоўнік | мужчынскі род

Плоскае рагавое покрыва на канцы пальцаў.

  • К ногцю, да ногця каго-н. (пераноснае значэнне: знішчыць, падпарадкаваць).

|| памяншальная форма: ногцік.

|| прыметнік: ногцевы.

нож назоўнік | жаночы род

Прылада для рэзання, якая складаецца з ляза і тронак, а таксама рэжучая частка розных машын, інструментаў.

  • Без нажа зарэзаць (дапячы каму-н. прыдзіркамі, папрокамі).
  • Памерці пад нажом (у час аперацыі).
  • На нажах з кім-н. (пераноснае значэнне: у варожых адносінах).
  • Нож у спіну каму-н. (пераноснае значэнне: аб подлым, здрадніцкім учынку).
  • (Як) нож у сэрца (пераноснае значэнне: наносіць крыўду, боль, пакуты).

|| прыметнік: нажавы.

  • Нажавая рана.