Verbum

на​¹ прыназоўнік

I.

1. Ужыв. пры абазначэнні паверхні, на якой зверху размяшчаецца або куды накіроўваецца што-н.

   • На стале.
   • Напісаць на паперы.
   • Легчы на ложак.

2. Ужыв. пры абазначэнні месца або часу дзеяння, а таксама асобы ці прадмета, якія з’яўляюцца аб’ектам дзеяння.

   • Ісці на працу.
   • Быць на сходзе.
   • Вынесці пытанне на агульны сход.
   • Затрымаць погляд на субяседніку.

3. Ужыв. для абазначэння прадмета, які з’яўляецца прыладай, інструментам, сродкам для якога-н. дзеяння, сродкам выражэння чаго-н.

   • Узяць на буксір.
   • Перавесці на польскую мову.

ІІ.

1. Ужыв. пры абазначэнні тэрміну, прамежку часу.

   • Запас на зіму.
   • Становішча на 1 студзеня.
   • Спазніцца на гадзіну.

2. Ужыв. пры абазначэнні колькасці, меры, якія вызначаюць межы чаго-н.

   • Купіць на пяць рублёў.
   • Работы на гадзіну.

3. Ужыв. пры ўказанні на мэту прызначэння прадмета.

   • Лес на будоўлю.
   • Права на працу.

4. Ужыв. пры абазначэнні спосабу дзеяння, стану.

   • Расказваць на памяць.
   • Паверыць на слова.
   • Зрабіць на свой густ.

ІІІ.

1. У час чаго-н.

   • Усё рабіць на хаду.

2. Пры дапамозе чаго-н.

   • Смажыць на масле.
   • Развесці на вадзе.

3. Пры паўтарэнні назоўнікаў, паказвае на наяўнасць вялікай колькасці чаго-н. (размоўнае).

   • Лата на лаце.
   • Калдобіна на калдобіне.

на​² часціца

1. Вазьмі, бяры, атрымлівай.

   • На, занясі брату.
   • На табе, божа, што мне нягожа (прыказка).

2. Ужыв. для падзывання сабакі.

Фразеалагізмы:

• Вось табе і на! (размоўнае) — вокліч з выпадку чаго-н. здзіўляючага.
• На табе (размоўнае) — ужыв. пры выказванні здзіўлення, выкліканага нечаканасцю, неспадзяванасцю чаго-н.

на​³ прыстаўка

I. Утварае дзеясловы са значэннем:

1. накіраванасці дзеяння на паверхню прадмета, напр. насыпаць (солі на агурок), наляпіць (аб’яву на сцяну);
2. паўнаты, дастатковасці дзеяння, напр. нагаварыць, насеяць, накідаць;
3. задаволенасці дзеяннем самога суб’екта (са зваротнымі дзеясловамі), напр. наесціся, нагаварыцца, нагуляцца;
4. служыць для ўтварэння дзеясловаў закончанага трывання, напр. пісаць—напісаць;
5. служыць для ўтварэння дзеясловаў закончанага трывання ад дзеясловаў незакончанага трывання, якія маюць прыстаўку (а, аб, ад, вы, з(с), пад, пра, пры, раз(рас), уз, у), са значэннем вялікай колькасці, празмернасці дзеяння, напр. наабіраць, наабломваць, наразбіваць.

II. Утварае прыметнікі і назоўнікі са знач. які знаходзіцца на паверхні чаго-н., напр. насценны, наскальны, наручнікі, наморднік.

III. Ужыв. для ўтварэння прыслоўяў са значэннем «на які-н. тэрмін, у якім-н. напрамку, у якой-н. меры, ступені», напр. назаўсёды, насупраць, нацянькі, настолькі, наколькі.

наабапал прыслоўе | прыназоўнік

Тое, што і абапал.

наабворваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Абараць плугам або акучнікам вялікую колькасць чаго-н.

наабганяць дзеяслоў | закончанае трыванне

Абараць многае акучнікам.

• Н. бульбы.

наабгон прыслоўе | размоўнае

Навыперадкі.

• Бегчы н.

наабломліваць (наабломваць) дзеяслоў | закончанае трыванне

Абламаць вялікую колькасць чаго-н.

• Н. гапін.

нааблупліваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Аблупіць вялікую колькасць чаго-н.

наабменьваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Абмяняць значную колькасць чаго-н.

• Н. марак.