Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

змагар назоўнік | мужчынскі род

Той, хто змагаецца з кім-н. за што-н., барацьбіт.

  • З. за справядлівасць.
  • З. за мір.

|| жаночы род: змагарка.

|| прыметнік: змагарскі.

змагацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. з кім-чым, супраць каго-чаго або без дапаўнення. Весці барацьбу, спаборнічаць, супраціўляцца, імкнучыся перамагчы.

    • З. з ворагамі.
    • З. з канкурэнтамі.
    • Жыць і з.
  2. з чым, супраць чаго. Імкнуцца знішчыць, выкараніць што-н.

    • З. з забабонамі.
    • З. супраць вайны.
  3. за што. Дамагацца чаго-н., пераадольваючы перашкоды.

    • З. за свабоду.
  4. з чым і без дапаўнення. Уступаць у сутыкненне (пра пачуцці, імкненні).

    • У ім радасць змагалася з зайздрасую.
    • У душы змагаліся два пачуцці.

|| назоўнік: змаганне.

змагчыся дзеяслоў | закончанае трыванне

Выбіцца з сілы, аслабець.

  • З. і заснуць.

змазацца дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. гл. мазацца.

  2. Сцерціся, размазацца (пра што-н. намаляванае, напісанае і пад.).

    • Штрыхі змазаліся.
  3. пераноснае значэнне Пазбавіцца выразнасці, расплысціся; сапсавацца, звесціся на нішто (размоўнае).

|| незакончанае трыванне: змазвацца.

змазаць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. гл. мазаць.

  2. Пакрыць слоем чаго-н. тлустага, вадкага.

    • З. завесы ў дзвярах.
    • З. драпіну ёдам.
  3. што з чаго. Размазаць, сцерці.

    • З. фарбу рукой.
  4. пераноснае значэнне: Зрабіць невыразным, расплыўчатым, пазбавіць пэўнасці і вастрыні; сапсаваць, звесці на нішто (размоўнае).

    • З. пытанне.
  5. каго (што) па чым і без дапаўнення. Моцна стукнуць (размоўнае грубае).

    • З. па твары.

|| незакончанае трыванне: змазваць.

|| назоўнік: змазка і змазванне.

змазка назоўнік | жаночы род

  1. гл. змазаць.

  2. Рэчыва, якім змазваюць.

    • Лыжная з.

|| прыметнік: змазачны.

  • Змазачнае масла.

змазчык назоўнік | мужчынскі род

Рабочы, які займаецца змазкай чаго-н.

  • З. чыгуначных колаў.

|| жаночы род: змазчыца.

змакрэлы прыметнік

Які стаў мокрым, намок.

  • З. ад поту.

змакрэць дзеяслоў | закончанае трыванне

Стаць мокрым, намокнуць (ад поту, слёз, расы і пад.).

  • З. на дажджы.
  • Кашуля змакрэла ад поту.

змалаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Малоцячы, аддзяліць зерне ад калосся.

  2. Моцна збіць, пабіць (размоўнае).

    • З. варожыя войскі.
  3. Перабіць, паламаць (размоўнае).

    • З. усю пасуду.

|| незакончанае трыванне: змалочваць.