Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

епархія назоўнік | жаночы род

Царкоўна-адміністрацыйная тэрытарыяльная адзінка, якой кіруе архірэй.

  • Гэта ўжо не мая е.

|| прыметнік: епархіяльны.

епіскап назоўнік | мужчынскі род

Вышэйшы сан у хрысціянскай царкве, а таксама асоба, якая мае гэты сан.

|| прыметнік: епіскапскі.

епітрахіль назоўнік | жаночы род

Частка адзення святара, якая надзяваецца на шыю пад рызу і мае выгляд доўгага (ніжэй каленаў) фартуха з крыжамі.

епіцім’я назоўнік | жаночы род

У веруючых: род царкоўнага пакарання (пасты, працяглыя малітвы).

  • Налажыць епіцім’ю.

ерась назоўнік | жаночы род

  1. У рэлігіі: адступленне ад афіцыйных царкоўных догмаў.

    • Барацьба з ерассю.
  2. пераноснае значэнне: Бязглуздзіца, лухта (размоўнае).

    • Несці е.

|| прыметнік: ерэтычны.

ерыхонскі прыметнік

Ерыхонская труба (размоўнае) — пра вельмі гучны голас.

ерэтык назоўнік | мужчынскі род

Паслядоўнік ерасі (у 1 знач.).

|| жаночы род: ерэтычка.

|| прыметнік: ерэтычны.

есаўл назоўнік | мужчынскі род

У царскай арміі: казацкі афіцэрскі чын, роўны чыну капітана ў пяхоце, а таксама асоба, якая мела гэты чын.

|| прыметнік: есаульскі.

есці дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. каго-што і без дапаўнення. Ужываць ежу.

    • Е. яблыкі.
    • Чаго не ясі, таго ў рот не нясі (прыказка).
    • Е. вачамі (пераноснае значэнне: пільна ўгладацца, не адрываючы позірку; размоўнае жартаўлівае).
    • Е. просіць (пра дзіравы абутак, якому патрэбны рамонт).
  2. толькі ў інф. (у спалучэнні з дзеясл.). Ежа, харч.

    • Наварыць е.
    • Хацець е.
  3. што. Разбураць хімічна, раз’ядаць.

    • Іржа есць жалеза.
  4. Выклікаць пякучы бол; (пра дым і пад.).

    • Густы дым еў вочы.
  5. пераноснае значэнне:. Не даваць спакою, мучыць (пра сумленне, тугу, боль).

    • Сэрца маё есць туга.
  6. пераноснае значэнне: Папракаць, назаляць, не даваць спакою (размоўнае).

    • Кожны дзень грызуцна, ядуць адзін аднаго.
    • Поедам есці (размоўнае неадабральнае) — бесперапынку папракаць.
    • Пасаліўшы можна есці (размоўнае) — так сабе, не вельмі што.
    • Есці, як не ў сябе (размоўнае) — прагна есці.
    • Дарэмна хлеб есці (размоўнае неадабральнае) — бяздзейнічаць, гультаяваць.

|| закончанае трыванне: паесці і з’есці.

|| назоўнік: яда.

  • У час яды.

ехаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Рухацца куды-н. пры дапамозе якіх-н. сродкаў перамяшчэння.

    • Е. на электрычцы.
    • Е. у машыне.
  2. Рухацца (пра сродкі перамяшчэння).

    • Едзе аўтамабіль.
  3. Накіроўвацца куды-н. пры дапамозе сродкаў перамяшчэння.

    • Е. на працу.
    • Е. за мяжу.
    • Далей е. няма куды (пераноснае значэнне: горш таго, што ёсць, быць не можа).
  4. Ссоўвацца, саслізгваць у бакі, са свайго месца.

    • На мокрай сцежцы ногі едуць убакі.
  5. пераноснае значэнне, на кім-чым. Выкарыстоўваць для сваёй выгады чыю-н. працу, якія-н. абставіны (размоўнае).

    • Ён едзе на памочніках.