сам

1) мест. в разн. знач. муж. сам (жен. сама, ср. само)

мн. самі

он сам это сделал — ён сам гэта зрабіў

ты сказал это самому себе — ты сказаў гэта самому сабе

вы сами знаете — вы самі ведаеце

он сам справился с работой — ён сам справіўся з работай

это сама жизнь — гэта само жыццё

2) (хозяин, глава) сущ. уст. сам, род. самога муж.

сам приказал — сам загадаў

сам не свой — сам не свой

сам по себе — сам па сабе, сам праз сябе

быть самим собой — быць самім сабой

само собой разумеется — само сабой разумеецца (зразумела)

сам себе хозяин (голова) — сам сабе гаспадар (галава)

это говорит само за себя — гэта гаворыць само за сябе

и сам не рад — і сам не рад

он — сама доброта — ён — сама дабрата

какие сами, такие и сани погов. — якія самі, такія і сані

сами с усами погов. — самі з вусамі

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 8-е выданне (правапіс да 2008 г.)