разбаза́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., каго-што.

Разм. Легкадумна, не па-гаспадарску распрадаць, раздаць што‑н. Казалі, што .. [пан] прайграў у карты, разбазарыў сваю зямлю, і ад вялікага маёнтка застаўся ціхі, недагледжаны хутар. Адамчык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рассла́віць, ‑слаўлю, ‑славіш, ‑славіць; зак., каго-што.

Разм.

1. Моцна расхваліць, надзяліць каго‑, што‑н. славай; уславіць. Расславіць подзвігі герояў.

2. Распусціць чуткі, плёткі пра каго‑, што‑н. Расславіць жанчыну на ўвесь раён.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узві́ць, узаўю, узаўеш, узаўе; узаўём, узаўяце; зак., што.

1. Навіць, наматаць на што‑н. Узвіць ніткі на вітушку.

2. Імкліва, хутка або віхром падняць уверх што‑н. лёгкае. Вецер узвіў шматкі паперы. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уляля́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., каго-што.

Разм.

1. Расшчодрыўшыся, даць каму‑н. што‑н. у вялікай колькасці. Замест двухсот рублёў чатырыста ўляляшчыў.

2. Управіць у што‑н. вязкае. Уляляшчыць каня ў балота.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прайсці́, прайду́, про́йдзеш, про́йдзе; прайшо́ў, -шла́, -ло́; прайдзі; про́йдзены; зак.

1. Ступаючы, едучы, перамясціцца па якім-н. месцы або да якога-н. месца.

П. па мосце. П. да варот. П. наперад.

Па рацэ прайшла баржа.

2. што. Пераадолець якую-н. адлегласць хадзьбой (а таксама пра некаторыя сродкі транспарту, пра пераадоленне дыстанцыі спартсменам).

П. некалькі крокаў. П. пехатой пятнаццаць кіламетраў.

За гадзіну поезд прайшоў 70 км.

Бягун добра прайшоў стаметроўку.

3. што. Перамяшчаючыся, накіроўваючыся куды-н., прамінуць, пакінуць ззаду.

П. сад або міма саду.

Задумаўшыся, п. сваю хату.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Распаўсюдзіцца (пра чуткі, весткі і пад.).

Прайшла чутка аб яго прыездзе.

5. перан., перад кім-чым, а таксама са словамі «ў думках», «ва ўяўленні» і пад.: мысленна ўзнікнуць, паўстаць ва ўяўленні.

У думках прайшло ўсё папярэдняе жыццё.

6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). З’явіцца і знікнуць (пра ўсмешку, мімічны рух і пад.).

Па твары прайшла ажыўленая ўсмешка.

7. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра што-н. працяглае: пралегчы, працягнуцца.

Тут пройдзе чыгунка.

Нафтаправод «Дружба» прайшоў па Беларусі.

8. Выпасці (пра ападкі).

Зранку прайшоў дождж.

9. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Пра час, пра што-н., што было, працягвалася: мінуць, адысці.

Прайшло некалькі гадоў.

Крыўда прайшла.

Боль прайшоў.

10. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адбыцца, закончыцца з якім-н. вынікам.

Спектакль прайшоў з вялікім поспехам.

11. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пранікнуць цераз што-н. (пра тое, што рухаецца, перасоўваецца, цячэ).

Цвік прайшоў наскрозь.

Шафа прайшла ў дзверы.

Чарніла прайшло цераз паперу.

12. што. Распрацаваць, апрацаваць, рухаючыся ў пэўным напрамку.

П. вугальны пласт. П. адзін пракос.

13. што або праз што. Прасоўваючыся, дасягаючы чаго-н., падвергнуцца чаму-н., атрымаць прызнанне, зацвярджэнне.

Дакументы прайшлі цераз рэгістрацыю.

Праект прайшоў многа інстанцый.

14. у што або (з В мн.) у каго-што. Аказацца ў ліку прынятых, залічаных, зацверджаных.

П. ва ўніверсітэт па конкурсе.

15. што. Вывучыць, пазнаёміцца з чым-н. (разм.).

Вучні прайшлі буквар.

16. што. Выканаць якія-н. абавязкі, заданні, прызначэнні.

П. вайсковую службу.

П. курс лячэння.

◊

Прайсці ў жыццё — ажыццявіцца на справе.

|| незак. прахо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. прахо́джанне, -я, н. (да 1—3, 12, 13, 15 і 16 знач.) і прахо́д, -у, М -дзе, м. (да 1—3 знач.).

◊

Праходу не даваць каму (разм., неадабр.) — назойліва прыставаць з чым-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Дро́ж ’дрыжыкі’ (БРС, Шат.). Утварэнне прасл. эпохі. Параўн. рус. дрожь ’тс’, ст.-рус. дрожь, рус. дыял. дрощ, польск. dreszcz. Трубачоў (Эт. сл., 5, 144) выстаўляе прасл. *drъžь. Але, магчыма, што частка форм (польск. dreszcz, рус. дрожжа́ть) паходзіць ад *drъzgi̯‑ (гл. Фасмер, 1, 540–541). Атрымліваецца, што пад адной праформай *drъžь нельга тлумачыць гэту групу слоў. Відаць, што фанетыка-марфалагічныя адносіны былі тут вельмі складаныя. Лічыцца, што фармальна *drъžь добра адпавядае літ. drugỹs ’ліхарадка’ (гл. Фасмер, там жа; Трубачоў, там жа). Гл. далей дрыжа́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Абысці́ся (БРС), укр. обійтися, рус. обойтись, польск. obejść się да ob‑id‑ti sę. Семантычны зрух ад канкрэтнага ’абысці перашкоду, перашкода абойдзена’ да ’абысці што-небудзь ідэальнае, што-небудзь ідэальнае абойдзена’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Рубяжы́, рубыжі́ ’тое, што і граблі́ — трава, што застаецца паміж пракосамі’, ’знакі на скуры няроўна абстрыжанай авечкі’ (драг., Нар. словатв.). Магчыма, архаізм, параўн. ст.-рус. рубежь ’засечка; знак мяжы’ (гл. рубеж).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

здаво́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., каго-што.

Разм. Тое, што і задаволіць. Калі сама яна сказала, што ўзяла водпуск на год і паедзе зноў вучыцца налета ўвосень, дык .. [Рыгор] толькі галавой кіўнуў, і нельга было пазнаць, ці гэта яго здаволіла, ці ён гэтым толькі паказвае, што чуў Шурыны словы. Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сігна́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; незак.

Тое, што і сігналізаваць (у 1 знач.). Ля дрэў, што падымаюць важка кроны, Ля дрэў, што дораць светлыя плады, Малодшы друг мой з гальштукам чырвоным Сігналіць збор, як я ў свае гады. Кірэенка. Па спалоханых позірках прахожых Косця здагадаўся, што машына сігналіць ім. Карпюк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)