*Вешчанец, маг.вешчаніц ’званочак скучаны, Campanula glomerata L.’ (Кіс.). Іншыя разнавіднасці Campanula L. на Беларусі называюцца яшчэ званкі, званкі лугавыя, званок, звонка (Кіс.) і звязаны, такім чынам, са словам звон ’царкоўны звон, у які білі, калі трэба было паведаміць нейкую вестку’. У такім разе вешчаніц — гэта семантычны перанос, паводле формы, з лексемы звон ’царкоўны звон’ → ’званочак’ у дэмінутыўным значэнні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карта́вы ’чалавек з невыразнай гаворкай’ (КЭС, лаг.), рус.картавый. Калі рэканструяваць гэты прыметнік як kъrtavъ (Фасмер, 2, 203), то беларускую і рускую лексемы трэба разглядаць як запазычанне з польскай мовы, але польская крыніца не засведчана. Балг.крътѣние ’віск’ з усходнеславянскімі лексемамі звязвае толькі яе гукапераймальны характар. Далейшае этымалагізаванне зусім ненадзейнае (гл. Фасмер, 2, 203; Слаўскі, 2, 72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лізя́вы ’нясмачны’ (маст., Сцяшк. Сл.), лізявэй ’тс’ (пін., Шатал.). Трэба разглядаць як запазычаную лексему з пераносам значэння. Параўн. польск.lizawy — аб жывёле, якая захварэла ад недабору розных мінеральных злучэнняў (солей) і вітамінаў. Параўн. яшчэ польск.lizawka ’сумесь з солі, гліны і інш., якая давалася жывёле’, ’месца, дзе гэта мяшанка давалася жывёле’. Семантыка развівалася такім чынам: ’без солі’ > ’нясмачны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Моўчкі ’нічога не гаворачы’, ’паціху’, ’тайком’, ’пакорліва’, ’не пратэстуючы’ (ТСБМ, Яруш., Бяльк., ТС; КЭС, лаг.), моўчачкі, моўчыкі ’тс’ (петрык., З нар. сл.; Ян.), ст.-бел.мовчки — прыслоўе ў форме Т. скл. мн. л. о‑асноў (‑кы > ‑кі), утворанае ад наз. маўчок (< мовчокъ). Сюды ж моўчыкі ’асобная частка ў дзіцячай гульні ў скокі, калі трэба маўчаць’ (ТС). Да маўча́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
preserve2[prɪˈzɜ:v]v.
1. ахо́ўваць, захо́ўваць; падтры́мліваць;
preserve national traditions захо́ўваць нацыяна́льныя трады́цыі;
I think these traditional customs should be preserved. Я лічу, што трэба захаваць гэтыя традыцыйныя звычаі.
2. аберага́ць;
preserve rare species from extinction аберага́ць рэ́дкія ві́ды ад выміра́ння
3. кансервава́ць, нарыхто́ўваць у запа́с
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
típptópp
1.
aразм. бездако́рны, беззага́нны, выда́тны
ein ~es Mädel! — дзяўчы́на што трэ́ба!
das ist ~! — гэ́та здо́рава; ≅ усё ў пара́дку
2.
adv бездако́рна, выда́тна
~ gekléidet — апра́нуты з іго́лачкі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
powinien
powin|ien
павінен; абавязаны;
ona ~na tam pójść — яна павінна туды пайсці;
on ~ien zaraz wrócić — ён зараз павінен вярнуцца;
~no się pomagać innym — трэба дапамагаць іншым
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
бедната́, ‑ы, ДМ ‑наце, ж.
1.зб. Бедныя людзі, беднякі. [Вераб’ёў:] — Калі бедната прагне .. [зямлі], то даць трэба.Дуброўскі.// Беднае сялянства, якое эксплуатавалі кулакі. [Лаўрыновіч:] — Бедната ў калгасе — гэта тое ядро, на якое партыя апіраецца ў калгасным будаўніцтве.Лобан.
2. Тое, што і беднасць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здавёнізда́вен, прысл.
Тое, што і здаўна. Здавён зялёнаю, лясною Завецца наша старана.Грахоўскі.Трэба нам песень не гэткіх, што некалі здавён няволя спявала нам царская.Купала.
•••
Здавён-даўна́ — з далёкіх часоў, спрадвеку. [Віцю і Івану] здавалася, што яны сябруюць здавён-даўна, гэта значыць усё жыццё.Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здзіўля́ючы,
1.‑ая, ‑ае. Дзеепрым.незал.цяперад здзіўляць.
2.‑ая, ‑ае; узнач.прым. Які выклікае здзіўленне; нечаканы, незвычайны. Са здзіўляючай лёгкасцю Ірына магла спакойна круціцца цэлы вечар на танцульках, хоць заўтра трэба было ісці здаваць чарговы залік.Краўчанка.
3.Дзеепрысл.незак.ад здзіўляць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)