Verbum

пурыта́нін, ‑а; мн. ‑тане, ‑тан; м.

1. Прыхільнік, паслядоўнік пурытанізму.

2. перан. Пра чалавека строгай маралі, нецярпімага да адхіленняў ад прынятай маралі. Дык які ж сухі пурытанін вырашыў, што немэтазгодна святкаваць беларусам Купалле, рускім — Русальны дзень, а латышам — Ліго. Караткевіч.

пэ́йсы, ‑аў; адз. пэйса, ‑ы, ж.

1. Доўгія пасмы валасоў ля скроняў, якія пакідаюцца непадстрыжанымі (у патрыярхальных яўрэяў). Хаім быў худы чалавек з рыжай барадой, даўгімі пэйсамі і надзвычай хітрымі чорнымі вачыма. Чарнышэвіч.

2. Разм. пагард. Пра доўгія раскудлачаныя валасы.

[Стараж.-яўр.]

разгарадзі́цца, ‑раджуся, ‑родзішся, ‑родзіцца; зак.

1. Аддзяліцца адзін ад другога якой‑н. перагародкай. Разгарадзіцца з суседам парканам.

2. Разм. Разбурыцца, знішчыцца, ліквідаваць (пра загароды, перагародкі). Вось разгарадзіцца граніца, Бо панскі лад, вер, не даўгі. Колас.

3. Разм. Абнесці загародай вялікую плошчу.

раз’ядна́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

1. Аддзяліць адзін ад другога (пра злучаныя часткі чаго‑н.). Раз’яднаць правады.

2. перан.; каго. Зрабіць далёкімі, чужымі адзін другому. І зноў надоўга нас раз’яднала маўчанне. Васілевіч. Вайна раз’яднала, абяздоліла сотні тысяч сямей. Кулакоўскі.

рубіко́н, ‑а, м.

Пра мяжу, рубеж чаго‑н., перашкоду, якія цяжка пераадолець. Звычайнае запаленне лёгкіх, расказваў доктар, крызіс прайшоў, чалавек, з дапамогай медыцыны, мінуў смяротны рубікон. Ермаловіч. Калясніца гісторыі імчалася да рубікона з нястрыманаю сілай. Гартны.

•••

Перайсці Рубікон гл. перайсці.

[Ад старажытнай назвы ракі Рубікон, якую перайшоў Юлій Цэзар супраць волі сената і гэтым самым пачаў грамадзянскую вайну.]

саманадзе́йны, ‑ая, ‑ае.

Празмерна ўпэўнены ў самім сабе, у сваіх сілах і здольнасцях. [Горкі:] — Я не такі саманадзейны, каб думаць, што ўсё, што мною было сказана, вы слухалі з задавальненнем. «Маладосць». // Які адлюстроўвае празмерную ўпэўненасць у сабе, сведчыць пра яе. Саманадзейны тон.

самапрызна́нне, ‑я, н.

Прызнанне самому сабе ў чым‑н.; паведамленне пра тое, што патаемна захоўвалася ў глыбіні душы. Стыхія музыкі — яго [Янкі Брыля] стыхія. Раз давялося пачуць ад яго самапрызнанне: «Я не скоры да слёз, хіба толькі слухаючы музыку часам плачу». У. Калеснік.

саматка́ны, ‑ая, ‑ае.

Вытканы ў хатніх умовах, саматужным спосабам (пра тканіну). Саматканае сукно. Саматканае палатно. □ Кастусь сеў на край нараў, засланых тоўстай саматканай коўдрай, і пачаў уважліва пазіраць за палкоўнікам. Ваданосаў. [Анэлі] здавалася, што яе простая саматканая сукенка кідаецца ў вочы. Чарнышэвіч.

саранча́, ‑ы, ж.

1. Насякомае падсямейства саранчовых, падобных на коніка, якое вялікімі чародамі пралятае і нішчыць пасевы; небяспечны шкоднік сельскай гаспадаркі. / у знач. зб. Саранча паляцела.

2. зб.; перан. Разм. Пра вялікі натоўп, масу чаго‑н. Усюды [гергетала] саранча гандляроў. Бядуля.

сіву́ха, ‑і, ДМ ‑вусе, ж.

Дрэнна ачышчаная жытняя гарэлка. [Язэп і Тамаш:] — Колькі мы можам выпіць гэтае самаробнае сівухі. Чорны. // Разм. Пра гарэлку наогул. І алкаголік даўгалыгі Сячэ сябе, сячэ за двух, Нібыта хоча з цела выгнаць Гарэлкі дух, сівухі дух! Сербантовіч.