фо́ртэ,
Спец.
1. прысл. Моцна, громка, на поўную сілу гуку (пра музычнае, вакальнае выкананне); проціл. піяна.
2. нескл., н. Месца ў музычным творы, якое выконваецца такім чынам, а таксама само такое выкананне.
[Іт. forte.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хо́рда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Спец.
1. Прамая, якая злучае дзве кропкі крывой лініі.
2. Восевы шкілет у выглядзе пругкага эластычнага цяжа, спінная струна (у некаторых жывёл і ў зародка чалавека).
[Грэч. chordē — струна.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
часто́тны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Які мае адносіны да частаты (у 2 знач.), да частотнасці. Частотная характарыстыка.
2. Заснаваны на выкарыстанні змен частаты ваганняў. Частотнае рэле. Частотны дэтэктар.
•••
Частотны слоўнік гл. слоўнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шклі́сты, ‑ая, ‑ае.
1. Спец. Які складаецца са шкла, які ўтрымлівае шкло (пра горныя пароды). Шклісты базальт.
2. Падобны на шкло бляскам, празрыстасцю і пад. Ямкі-лужыны ўночы зацягнула шклістым лёдам. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
экстракцы́йны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Які мае адносіны да экстракцыі (у 2 знач.). Экстракцыйны спосаб атрымання алею. // Прызначаны для экстракцыі. Экстракцыйная ўстаноўка.
2. Які атрымліваецца шляхам экстракцыі (у 2 знач.). Экстракцыйная мука.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АТЛАНТЫ́ДА
(грэч. Atlantis),
паводле старажытнагрэчаскага падання астраўны кантынент, які існаваў 10—12 тыс. гадоў назад і быў заселены культ. і магутным племенем атлантаў. Першае ўпамінанне пра Атлантыду захавалася ў творах Платона (дыялогі «Тымей» і «Крытай»), Факт існавання, месца знаходжання і прычыны знікнення Атлантыды не высветлены. Найб. верагодна, што востраў знаходзіўся ў Атлантычным ак. на З ад Іспаніі, у выніку землетрасення апусціўся на дно акіяна. Праблемай Атлантыды займаецца спец. галіна навукі — атланталогія.
т. 2, с. 70
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АТРА́Д
(ваен.),
1) ва ўзбр. сілах пастаяннае ці часовае вайсковае фарміраванне, якое ствараецца для выканання баявых або спец. задач. Бываюць разведвальныя, перадавыя, спецыяльныя, ваенна-будаўнічыя і інш. У час Вял. Айч. вайны — асн. арганізац. адзінка партыз. фарміраванняў (гл. Партызанскі атрад).
2) У ВМФ адрозніваюць атрад караблёў рознага прызначэння (дэсантныя, прыкрыцця і інш.); у ВПС — штатнае падраздзяленне, якое ўваходзіць у склад эскадрыллі.
3) У пагранічных войсках — асобная вайсковая часць.
т. 2, с. 77
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЎСКУЛЬТА́ЦЫЯ
(ад лац. auscultatio слуханне, выслухванне),
метад даследавання ўнутраных органаў выслухваннем. Робіцца вухам ці спец. апаратамі — стэтаскопам або фанендаскопам. Пры аўскультацыі лёгкіх выслухваюць дыхальныя шумы, хрыпы, характэрныя для запаленчых працэсаў у бронхах або лёгачнай тканцы. Па змене тону, шумах у сэрцы мяркуюць пра стан сардэчнай дзейнасці. Артэрыі выслухваюць для вызначэння артэрыяльнага ціску. Аўскультацыя жывата выяўляе наяўнасць перыстальтыкі страўніка і кішэчніка, у цяжарных — сэрцабіцце плода. Аўскультацыяй карыстаюцца і ў ветэрынарыі.
т. 2, с. 89
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЭРАДЫНАМІ́ЧНЫ НАГРЭ́Ў,
павышэнне тэмпературы цела, якое рухаецца з вял. скорасцю ў паветры або газе. Узнікненне аэрадынамічнага нагрэву — вынік тармажэння малекул газу паблізу паверхні цела і ўтварэння ўдарнай хвалі. Эрадынамічны нагрэў адбываецца пры ўваходзе касм. апарата ці метэарыта ў атмасферу Зямлі з 1-й касм. скорасцю (8,1 км/с), т-ра можа дасягаць больш за 8000 К, таму паверхня касм. караблёў, ракет і звышгукавых самалётаў мае спец. тэрмічную ахову.
т. 2, с. 172
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БАЛЬЦА́НА
(Bolzano),
горад на Пн Італіі, ва Усх. Альпах, у сутоку рэк Адыджэ і Ізарка. Адм. ц. правінцыі Бальцана. 101 тыс. ж. (1990). Важны трансп. вузел (чыгункі і аўтамаб. дарогі) на шляхах паміж Італіяй і Германіяй праз перавал Брэнер. Развіты энергаёмістыя галіны прам-сці, выплаўка спец. сталяў, алюмінію, магнію, ферасплаваў. Аўтамаб., хім., дрэваапр., тэкст., абутковая прам-сць. Цэнтр турызму і зімовага спорту. Штогадовыя міжнар. кірмашы. Музеі. Арх. Помнікі 13—16 ст.
т. 2, с. 268
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)