туба 1, ‑ы, ж.

Духавы медны музычны інструмент самага нізкага рэгістра, які складаецца з шматразова сагнутай трубкі і раструба.

[Лац. tuba — труба.]

туба 2, ‑ы, ж.

Мяккая (часцей металічная) трубка для захавання вязкіх рэчываў; цюбік. Туба зубной пасты. Абед касманаўтаў знаходзіцца ў губах.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ускраінны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да ўскраіны, знаходзіцца на ўскраіне. Усюды, куды кінеш вокам, ляжалі руіны, руіны, недзе ля гарызонта акаймаваныя палоскаю ўскраінных домікаў. Карпаў. Матацыкл са стракатаннем прамчаў па магістралі, праляцеў па ціхай ускраіннай вуліцы і неўзабаве спыніўся. Сапрыка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хрыбтовы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да хрыбта (у 1, 2 знач.). Хрыбтовыя пазванкі.

2. Які знаходзіцца на хрыбце, на спіне ў жывёл. Хрыбтовае шчацінне. Хрыбтовая частка тушы.

3. Які мае адносіны да хрыбта (у 4 знач.). Хрыбтовыя перавалы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цароў, ‑ова.

Які належыць цару, знаходзіцца пры цару. Царовы слугі. Царова адзенне. ▪ [Дзед:] — Не пусцяць ва універсітэт — у Оксфард адвязу. Загорскі, бачыце, патэнцыяльны цароў злачынец... Караткевіч. Муляры каля дарогі Дабудоўваюць астрогі, І сілком царовы каты Цягнуць кожнага за краты. Грахоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ядзерка, ‑а; Р мн. ‑рак; н.

1. Памянш. да ядро (у 1 знач.); невялікае ядро. Якая магутная сіла была схавана ў тым маленькім жаўтаватым масляністым ядзерку [кедра]!.. Савіцкі.

2. У біялогіі — невялікае шарападобнае цельца, якое знаходзіцца ў ядры раслінных і жывёльных клетак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Страмі́ць ‘тырчаць, стырчаць’ (Арх. Федар.), сюды ж, відаць, стрымі́ты экспр. ‘знаходзіцца’ (кам., Жыв. НС). Параўн. укр. дыял. стримі́ти ‘тырчаць’, чэш. strměti ‘стырчаць, выдавацца’, славац. strmieť ‘тс’, славен. strméti ‘тырчаць, стырчаць, выступаць’, што ўзыходзяць да прасл. *strьměti ‘тырчаць, выдавацца’ (Борысь, Etymologie, 180), што да і.-е. *ster‑ ‘тс’ (параўн. ЕСУМ, 5, 438; Фасмер, 3, 775).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

парыцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. гл. парыць.

  2. Варыцца ў закрытай пасудзіне пры дапамозе пары.

  3. Знаходзіцца ў вельмі цёплым, гарачым памяшканні або быць надта цёпла апранутым (размоўнае).

    • На дварэ такая цеплыня, а ты парышся ў гэтым кажуху.

  4. пераноснае значэнне, над чым і без дапаўнення. Тое, што і пацець (у 3 знач.; размоўнае).

    • П. над задачай.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

валасок назоўнік | мужчынскі род

  1. гл. волас.

  2. Тонкая металічная ніць, спружына, дроцік у якім-н. механізме.

  3. Тое, што варсінка (у 2 знач. і спец.).

    • На валаску (вісець) (разм.) — знаходзіцца ў вельмі ненадзейным, небяспечным становішчы.
    • Жыццё хворага на валаску.
    • На валасок (валаску) ад чаго — вельмі блізка (ад якога-небудзь няшчасця).
    • Быць на валасок ад смерці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

шавяліцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Злёгку варушыцца.

    • Лісце шавеліцца.

  2. Мітусліва перасоўвацца, знаходзіцца ў хаатычным руху.

    • Мурашкі шавеляцца ў муравейніку.

  3. пераноснае значэнне: Праяўляць актыўнасць, ажыццяўляцца.

    • Народ шавеліцца.

  4. пераноснае значэнне: Праяўляцца, прабуджацца (размоўнае).

    • Шавеляцца думкі.
    • Шавялілася надзея.

  5. шавялі(це)ся. Ужыв. пры пабуджэнні да дзеяння (размоўнае).

    • Хутчэй шавяліся!

|| закончанае трыванне: пашавяліцца.

|| аднакратны дзеяслоў: шавяльнуцца.

|| назоўнік: шавяленне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

штурхацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Штурхаць каго-н. іншага або адзін аднаго.

    • Ш. ў натоўпе.

  2. пераноснае значэнне: Быць дзе-н. у цеснаце, таўкатні (размоўнае).

    • Ш. ў аўтобусе.

  3. Штурхаць што-н., імкнучыся пранікнуць куды-н. (размоўнае).

    • Ш. ў дзверы.

  4. Знаходзіцца, бадзяцца дзе-н. без асобага занятку, без мэты (размоўнае).

    • Ш. па базары.

|| назоўнік: штурханне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)