Verbum

турма́, -ы́, мн. ту́рмы і (з ліч. 2, 3, 4) турмы́, ту́рмаў, ж.

1. Месца зняволення, будынак, дзе ўтрымліваюцца асобы, пазбаўленыя волі.

Сядзець у турме.

2. Пакаранне зняволеннем.

Прайсці праз турму.

3. перан. Месца, дзе прыгнятаюць, дзе цяжка жывецца.

◊

Турма плача па кім (разм., неадабр.) — пра таго, хто заслугоўвае пакарання.

|| прым. турэ́мны, -ая, -ае.

ты́дзень, -дня, мн. -дні, -дняў, м.

1. Адзінка вымярэння часу, роўная сямі дням, ад панядзелка да нядзелі ўключна.

Панядзелак — першы дзень тыдня.

2. Адрэзак часу ў сем дзён, сямідзённы тэрмін.

Застаўся т. адпачынку.

3. чаго або які. Сем дзён, прысвечаных якому-н. грамадскаму мерапрыемству, прапагандзе чаго-н. і пад.

Т. паэзіі.

|| прым. тыднёвы, -ая, -ае.

уе́хаць, уе́ду, уе́дзеш, уе́дзе; уе́дзь; зак.

1. Едучы, трапіць, пранікнуць унутр.

У. у лес.

2. Праехаць які-н. шлях (разм.).

За дзень уехалі сто кіламетраў.

3. перан. Увайсці ў што-н. мяккае, сыпучае; асесці, угрузнуць.

Хата ўехала ў зямлю.

|| незак. уязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. уе́зд, -у, м.; прым. уязны́, -а́я, -о́е.

Уязная брама.

флот, -у, М фло́це, мн. фло́ты, -аў і флаты́, -о́ў, м.

1. Сукупнасць усіх ваенных ці гандлёвых суднаў краіны або асобнага мора, рачнога басейна.

Рачны ф.

Чарнаморскі ф.

2. Буйное злучэнне ваенна-марскіх суднаў.

○

Паветраны флот — сукупнасць ваенных або грамадзянскіх лятальных апаратаў; авіяцыя.

|| прым. фло́цкі, -ая, -ае.

Ф. экіпаж.

Сышлі на бераг флоцкія (наз.).

харч, -у, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Тое, што спажываюць, чым жывяцца, ежа.

Мясны х.

Нешта ж ты змізарнеў на гарадскіх харчах.

2. Корм для жывёлы.

Нарыхтаваць харчу жывёле на зіму.

3. перан. Тое, што з’яўляецца крыніцай роздуму, разважанняў.

Даць х. для мозгу.

◊

На харчах святога Антонія (разм., жарт.) — недаядаючы, галадаючы.

|| прым. харчо́вы, -ая, -ае.

харчава́нне, -я, н.

1. гл. харчавацца, харчаваць.

2. Паступленне і засваенне пажыўных рэчываў, неабходных для жыццядзейнасці жывога арганізма.

3. Тое, чым хто-н. харчуецца; характар, якасць ежы.

Дыетычнае х.

4. Прыпасы прадуктаў.

Сяляне дзяліліся з партызанамі харчаваннем.

○

Грамадскае харчаванне — сістэма забеспячэння насельніцтва ежай праз сталовыя, рэстараны, закусачныя і інш.

|| прым. харчава́льны, -ая, -ае.

Х. пункт.

чэмпіён, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Спартсмен (або спартыўная каманда) — пераможца ў спаборніцтвах у якім-н. відзе спорту на першынство горада, краіны, свету.

Ч. свету па шахматах.

Ч.

Еўропы па боксе.

2. Жывёліна, якая заняла першае месца на выстаўцы, у спаборніцтвах.

|| ж. чэмпіёнка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. чэмпіёнскі, -ая, -ае.

чэ́рпаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; незак., што.

1. Даставаць, набіраць чым-н. што-н. вадкае або сыпкае.

Ч. ваду.

Ч. каўшом пясок.

2. перан. Набываць, браць што-н. адкуль-н. (кніжн.).

Ч. веды.

Ч. сілы.

|| аднакр. чарпану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́, (да 1 знач.).

|| наз. чэ́рпанне, -я, н.

|| прым. чарпа́льны, -ая, -ае.

электро́д, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м. (спец.).

1. Праваднік, пры дапамозе якога частка электрычнага ланцуга, што ўтвараецца правадамі, злучаецца з часткай ланцуга, што праходзіць у неметалічным асяроддзі (вадкасці, газе і інш.).

Дадатны э. (анод). Адмоўны э. (катод).

2. Элемент канструкцыі, па якім куды-н. падводзіцца электрычны ток.

Зварачны э.

|| прым. электро́дны, -ая, -ае.

ячэ́йка, -і, ДМ -йцы, мн. -і, ячэ́ек, ж.

1. Паглыбленне, дзірачка і пад. (у цэлай сістэме падобных).

Ячэйка сотаў.

2. Невялікая арганізацыйная група, дробная адзінка, якая ўваходзіць у склад якога-н. аб’яднання або грамадскай арганізацыі.

Сям’я — пярвічная я. грамадства.

Падпольная я.

3. Невялікі акоп для аднаго стралка (спец.).

Агнявая я.

|| прым. ячэ́йкавы, -ая, -ае.