Tréiben
n -s паво́дзіны; учы́нкі; дзе́янні
das Lében und ~ — разм. жыццё-быццё
sein Tun und ~ — усе́ яго́ паво́дзіны [учы́нкі]
das sónntägliche ~ in den Stráßen — свято́чнае ажыўле́нне на ву́ліцах
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
кончыць сов.
1. в разн. знач. ко́нчить, око́нчить, зако́нчить;
к. рабо́ту — ко́нчить (око́нчить, зако́нчить) рабо́ту;
к. е́сці — ко́нчить есть;
к. шко́лу — ко́нчить (око́нчить, зако́нчить) шко́лу;
2. разг. (умертвить) прико́нчить;
◊ дрэ́нна к. — пло́хо ко́нчить;
к. жыццё — ко́нчить жизнь (век)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
навучы́ць сов.
1. научи́ть, обучи́ть;
н. чыта́ць — научи́ть чита́ть;
н. рамяству́ — научи́ть (обучи́ть) ремеслу́;
2. (подговорить) научи́ть, подучи́ть;
3. (дать совет) вразуми́ть, надоу́мить;
4. (обогатить опытом, знаниями и т.п.) научи́ть;
жыццё яго́ мно́гаму ~чы́ла — жизнь его́ мно́гому научи́ла
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
спірыты́зм
(фр. spiritisme, ад лац. spiritus = душа, дух)
містычная вера ў замагільнае жыццё душ памерлых і ў магчымасць зносін з імі, а таксама ўяўныя зносіны з душамі памерлых пры дапамозе розных прыёмаў (вярчэння сталоў, сподачкаў і г. д.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Корм ’ежа жывёлы’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Бяльк., Сцяшк., Сержп. Пр., Яруш.). Укр. корм, рус. корм ’тс’, ст.-слав. кръма, балг. кърма, серб.-харв. кр́ма, славен. kŕma ’тс’, польск. karm, чэш. krm, славац. krm, в.-луж. korm, н.-луж. kjarm ’тс’. Прасл. kъrmъ першапачаткова ’тлустая ежа’, як аб гэтым можна меркаваць паводле ст.-слав. кръмль ’раскошнае жыццё, раскоша’ і такіх адпаведнікаў, як прасл. skormъ (ст.-рус. скоромъ ’тлушч’, польск. skrom ’тс’ і інш.). Тады kъrmъ і skoromъ суадносяцца як аблаўтныя ступені і.-е. (s)korm‑/(s)kr̥m‑ (гл. Мартынаў, Этимология–1968, 17; Вештарт, Лекс. Палесся, 141). Спроба суаднесці прасл. kъrmъ з літ. šérti ’карміць’ (Сольмсен KZ, 35, 483; Бэццанбергер BB, 17, 222) не пераконвае, бо пры гэтым дапускаецца чаргаванне гутуральных і m‑суфіксацыя для славянскага назоўніка. Параўн. Петлева, Этимология–1974, 16–19. Іншыя этымалогіі неверагодныя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пламе́та 1 ’вельмі многа’ (Жд. 2). Відаць, з планета (гл.) ’нябеснае цела’, як у польск. planeta (а ў X–VII стст. і planeta) — ’сонца і месяц’, з далейшым абагульненнем, — ’зорка, зоркі’, шматлікасць якіх на небе і вызначыла значэнне лексемы. Параўн. таксама рус. планида ’вялікая шматдзетная сям’я’.
◎ Пламе́та 2 ’лёс, прадвызначэнне’ (ТС). Да планета (гл.). Значэнне ’лёс’ развілося з меркавання, што планеты ўгшываюць на жыццё і дзеянні людзей.
◎ Пламе́та 3 ’хмара, хмарнасць’ (?): нейка така пламета набягае, што по усім дзерэўням дождж (ТС), укр. зах.-валын. планета ’вялікая навальнічная хмара’. Да планета (гл.). Параўн. польск. plametnik ’чорная хмара, якая пасоўваецца па небе’, дыял. planeta ’пералётная хмара’, planetnica ’белая хмара, якая праплывае па небе’. Паводле Гарачавай (Этимология–1994–1996, 28), не выключана развіццё значэнняў ’лёс’ — ’воблака’, паколькі ў старажытнасці маглі гадаць па форме воблакаў, прадказваць лёс.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Пры́вад, прі́вод ’слушнасць, дарэчнасць; лад, толк, сэнс’: да́рма не скажуть, а усе ік прі́воду (лельч., Нар. лекс.). Сюды ж устойлівае словазлучэнне даць прыво́д ’вывесці ў жыццё (пра дзяцей)’ (ТС). Аддзеяслоўны назоўнік ад прыво́дзіць, незак. тр. да прыве́сці, сярод іншых значэнняў ’паведаміць што-небудзь для падмацавання свайго меркавання, спаслацца на каго-, што-небудзь’ (ТСБМ). У абстрактным значэнні параўн. рус. дыял. приво́д ’заклінанне пастухоў, якое, паводле забабонаў, засцерагае скаціну ад звяроў’, ’навучанне, натацыя’, укр. приві́д ’кіраўніцтва, камандаванне; падстава, аснова’, польск. przywód ’намова, заахвочванне’ і пад. У канкрэтным значэнні ’нараджэнне, прыплод’ вядомае і іншым славянскім мовам, параўн. балг. прѝвод ’прыплод ад жывёлы, што была дадзене ў якасці пасагу’, параўн. БЕР, 5, 702 (да прасл. *privodъ ’тое, што прыведзена’). Гл. таксама Jakobson, Word, 7, № 2, 1951, 190; Варбат, Этимология–1963, 213–216.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пастара́ль
(фр. pastorale, ад лац. pastoralis = пастухоўскі)
1) жанравая разнавіднасць буколікі, драматычны твор у заходнееўрапейскай літаратуры XIV—XVII стст., у якім ідылічна паказваецца жыццё пастухоў і пастушак на ўлонні прыроды;
2) невялікая опера, балет, пантаміма на ідылічны вясковы сюжэт.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
рэа́льны
(с.-лац. realis = сапраўдны)
1) які існуе ў рэчаіснасці, сапраўдны, не ўяўны (напр. р. прадмет);
2) заснаваны на разуменні і ўліку наяўных умоў, абставін, магчымасцей (напр. р. погляд на жыццё);
3) які можна практычна ажыццявіць (напр. р. план).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
палічы́ць, ‑лічу, ‑лічыш, ‑лічыць; зак.
1. каго-што. Зрабіць падлік; злічыць. Дзяўчына адчыніла чорны бліскучы радыкюльчык, дастала з яго маркі, палічыла, аддала Косціку. Арабей.
2. Прыйсці да якой‑н. думкі аб чым‑н.; вырашыць. Аставацца тут на прывале Букрэй палічыў небяспечным. Колас. Усе палічылі, што Нічыпар проста змарыўся. Асіпенка. // што. Расцаніць, успрыняць якім‑н. чынам. Мікіта не заўважыў іранічнага тону і палічыў бацькаў адказ за добры знак. Колас. // за каго-што. Прыняць каго‑н. за каго‑н. іншага, за што‑н. іншае. — Я зацікавіўся Бабровым пасля таго, як мяне аднойчы палічылі за яго. Гамолка. // кім, за каго. Уявіць сябе або каго‑н. у якой‑н. ролі, якасці. [Ланге:] Ты палічыў сябе кіраўніком і вырашыў, што толькі тваё жыццё — жыццё, а таварышаў... Маўзон.
3. каго-што і без дап. Лічыць некаторы час. Палічыць на лічыльніках.
•••
Палічыць рэбры — пабіць, збіць каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)