галава́, -ы́, мн. гало́вы і (з ліч. 2, 3, 4) галавы́, -о́ў, ж.
1. Верхняя частка цела чалавека або жывёлы, якая складаецца з чарапной каробкі і твару або морды жывёлы.
Схіліць галаву ў знак павагі.
Схапіцца за галаву (таксама перан.: жахнуцца). Біць па галаве (таксама перан.: даваць заўвагі за няправільныя дзеянні, учынкі). Нічога не прыходзіць у галаву каму-н. (перан.: не можа ні пра што думаць, засяродзіцца).
2. Адзінка падліку жывёлы.
Сто галоў свіней.
3. перан. Розум, свядомасць, развага.
Чалавек з галавой.
Цвярозая г.
У яго міністэрская г. (пра дзелавога, разважлівага чалавека). Эх, ты, г., не ўцяміў простай рэчы... (іран.; пра някемлівага чалавека).
4. м., перан. Кіраўнік, начальнік; старэйшы ў сям’і.
Усёй справе г.
Гарадскі г. (уст.). Г. сям’і.
5. перан. Пачатак чаго-н., пярэдняя частка.
Г. дэманстрацыйнай калоны.
6. Харчовы прадукт у форме шара, конуса.
Г. сыру.
◊
Бедная галава — пра няшчаснага чалавека, які выклікае спагаду.
Брацца (узяцца) за галаву (разм.) —
1) быць вельмі здзіўленым, уражаным чым-н.;
2) своечасова спахапіцца, зразумець.
Браць (узяць) у галаву што (разм.) — многа думаць пра што-н.
Валіць (перакладаць) з хворай галавы на здаровую (разм., неадабр.) — перакладваць віну на іншага.
Выкінуць з галавы каго-што (разм.) — перастаць думаць, забыцца пра каго-, што-н.
Галава і два вухі (разм., неадабр.) — пра нездагадлівага, прастакаватага чалавека.
Галава садовая (разм., неадабр.) — пра някемлівага, неразумнага чалавека, разяву.
Галава як рэшата (разм.) — пра дрэнную памяць.
Дайсці сваёй галавой (разм.) — самастойна разабрацца ў чым-н.
Дурыць галаву (разм., неадабр.) — збіваць з панталыку сваімі патрабаваннямі, капрызамі.
Крукам (шастом) галавы не дастаць каму (разм., неадабр.) — пра вельмі ганарыстага чалавека.
Лезці ў галаву (разм.) — неадступна, назойліва ўзнікаць, з’яўляцца ў думках.
Мець галаву (на плячах, на карку) (разм., неадабр.) — быць талковым і разумным.
На галаву (разм.) — у разліку на кожнага.
На сваю галаву (разм.) — сабе на клопат.
Прыйсці ў галаву (разм.) — з’явіцца, узнікнуць (пра план, намер і пад.).
Прытуліць галаву (разм.) — знайсці прытулак дзе-н.
Як снег на галаву (разм.) — нечакана, раптоўна.
|| памянш. гало́ўка, -і, ДМ -ло́ўцы, мн. -і, -ло́вак, ж. (да 1 і 6 знач.).
|| ласк. гало́вачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 і 3 знач.).
|| прым. галаўны́, -а́я, -о́е (да 1 і 5 знач.).
Г. мозг.