фігура́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Уст.
1. Танцоўшчык у групавых балетных выступленнях.
2. Драматычны акцёр, які іграе ролі без слоў.
[Фр. figurant.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хвале... (а таксама хваля...).
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «хваля», напрыклад: хвалепадобны, хвалярэз і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цыта...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая ўказвае на адносіны да раслінных або жывёльных клетак, напрыклад: цытагенетыка, цыталогія, цытаплазма, цытахром.
[Ад грэч. kýtos — ёмішча, клетка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цэльна...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «цэльны» (у 1, 3 знач.), напрыклад: цэльнакроены, цэльнамалочны, цэльнаметалічны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
часто́тнасць, ‑і, ж.
Спец. Паказчык частаты чаго‑н. (у 2 знач.). // Пашыранасць, ужывальнасць у мове. Вызначыць частотнасць ужывання асобных слоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АМАНІМІ́Я
(ад грэч. homōnymia аднайменнасць),
гукавое супадзенне адзінак (марфем, слоў, словазлучэнняў), якія адрозніваюцца паміж сабой значэннем. Усе амонімы-словы падзяляюцца на тыпы: лексічныя (маюць поўнае гукавое супадзенне ва ўсіх формах і адносяцца да адной часціны мовы, напр., «нота» — ‘дыпламатычны дакумент’ і «нота» — ‘муз. знак’), фанетычныя — амафоны, марфалагічныя — амаформы. Адрозніваюць поўную і частковую аманімію.
Поўныя лексічныя амонімы супадаюць ва ўсіх граматычных формах («заранка» — ‘зорка’ і «заранка» — ‘птушка’), пры частковай аманіміі адно са слоў цалкам (ва ўсіх формах) супадае па гучанні з часткай формаў інш. слова ці з адной яго формай («вечарам» — прыслоўе і «вечарам» — назоўнік мужч. роду адз. л. творнага склону). Да частковай адносяць прыставачную аманімію («дапісаць» — ‘поўнасцю скончыць пісаць’ і «дапісаць» — ‘запоўніць старонку’), супадзенне формаў аднаго з трыванняў розных дзеясловаў («прамакаць» ад «прамакнуць» і ад «прамокнуць») і г.д. Амонімы ўзнікаюць у мове ў выніку страты сэнсавай сувязі паміж асобнымі значэннямі (у т. л. пераноснымі) мнагазначных слоў («каса» — ‘прылада працы’, «каса» — ‘заплеценыя валасы’, «каса» — ‘вузкая пясчаная паласа’), у выніку дзеяння фанет. законаў мовы (аглушэння зычных на канцы слова: «мох» — ‘расліна’ і «мог» — ад дзеяслова «магчы»), гукавога супадзення розных слоў («міна» — ‘выраз твару’ і «міна» — ‘снарад з выбуховым рэчывам’) і інш. Ад амонімаў трэба адрозніваць амографы.
Л.П.Кунцэвіч, А.Я.Міхневіч.
т. 1, с. 306
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ле́ксіка, -і, ДМ -сіцы, ж.
Слоўнікавы склад мовы або дыялекту, твораў якога-н. пісьменніка; сукупнасць слоў, якія ўжываюцца ў якой-н. сферы дзейнасці.
Дыялектная л.
Л.
Якуба Коласа.
|| прым. лексі́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лі́шні, -яя, -яе.
1. Збыткоўны, які перавышае адпаведную колькасць, празмерны.
Лішнія грошы.
Лішнія турботы.
2. Непатрэбны, бескарысны.
Лішнія рэчы.
3. Дадатковы, пабочны.
Сказаць л. раз не шкодзіць.
◊
Без лішніх слоў — не размаўляючы доўга.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мега...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:
1) у мільён разоў большы за адзінку, указаную ў другой частцы слова, напр.: мегават, мегагерц, мегаграм, мегатона;
2) вялікі, гіганцкі, грандыёзны, напр.: мегаліт, мегаспора, мегаполіс.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
руда-...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:
1) руды, з рудым адценнем, напр.: руда-жоўты, руда-чорны, руда-чырвоны;
2) руды, у спалучэнні з іншым, асобным колерам, напр.: руда-ружовы, руда-шэры.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)