пазахо́пліваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Захапіць усіх, многіх або ўсё, многае. Пазахопліваць палонных. Пазахопліваць зброю. // Апярэдзіўшы каго‑н., заняць для сябе ўсё, многае. Пакуль Мілана недзе ў спальні прычэсвалася, лепшыя месцы пазахоплівалі іншыя госці, і Будыкам мімаволі прыйшлося мясціцца на краі стала. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папавазі́ць, ‑важу, ‑возіш, ‑возіць; зак., каго-што і чаго.
Разм. Вазіць доўга, неаднаразова; павазіць многа каго‑, чаго‑н. Папавазіў [конь] і на спіне і ў драбінах.... І плуга папацягаў, і барану, нават не адну, а па дзве адразу, каб усю палоску адным ходам заняць... Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
правасу́ддзе, ‑я, н.
1. Суд, судовая дзейнасць дзяржавы; юстыцыя. Сацыялістычнае правасуддзе. // Органы, якія ажыццяўляюць гэтую дзейнасць. З прыходам Чырвонай Арміі і ўстанаўленнем Савецкай улады .. [Хмель] меціць заняць якую-небудзь пасаду, яле тут яго палохае ўжо савецкае правасуддзе. Хомчанка.
2. Рашэнні, заснаваныя на законах і справядлівасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаадда́насць, ‑і, ж.
Уласцівасць самаадданага. [Андрэй:] — Няма такой узнагароды, якая магла б быць годнай вашай адвагі і самаадданасці. Самуйлёнак. Жыццё паказвае, што толькі тым [паэтам], якія ўсім сэрцам любілі літаратуру, да самаадданасці, да самазабыцця, удалося пазнаць радасць прызнання і заняць сваё месца сярод вялікай кагорты літаратараў. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усла́ць, усцялю, усцелеш, усцеле; зак., што.
Пакрыць усю паверхню чым‑н. Дробныя ігліцы яловых лапак высахлі і асыпаліся, услаўшы дно салашоў тоўстым пухкім пластом. Колас. // Заняць сабою ўсю прастору, паверхню чаго‑н. Не пужайся, што здрадныя хмары Неба ўслалі з канца да канца. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распасціра́цца
1. sich áusstrecken; sich áusgestreckt hínlegen;
2. (заняць сабой шырокую прастору) sich áusbreiten; sich áusdehnen;
3. (пра ўплыў і г. д) sich erstrécken
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
крэ́сла, -а, мн. -ы, -сел і -слаў, н.
1. Прадмет мэблі звычайна са спінкай, прызначаны для сядзення аднаго чалавека.
Драўлянае к.
Расставіць крэслы вакол стала.
2. Прадмет мэблі з мяккай абіўкай і ручкамі-падлакотнікамі.
Мяккае к.
К.-ложак.
3. перан. (звычайна з азначэннем). Месца работы, пасада (разм.).
Заняць міністэрскае к.
|| памянш. крэ́сельца, -а, мн. -ы, -аў, н. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. крэ́сельны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Распасце́рціся ’раздацца, раздзьмуцца, раскрыцца, заняць сабой шырокі абшар, шырока сесці або легчы’, ’натапырыцца’ (ТСБМ; шчуч., Сл. ПЗБ; Бяльк.), распасцірацца ’гаварыць многа’ (Растарг.), фіксуецца ў XVI ст. ст.-бел. розъпостри (Карскі, 1, 95). Параўн. польск. rozpostrzeć, rospościerać ’сцяліць’, славен. razprostirati, razprostreti ’тс’, ’распасціраць’. Паводле Брукнера (522), каранёвая частка ў славянскіх мовах часцей за ўсё ў спалучэнні з прыстаўкай *pro‑, параўн. прастора, прасцерці (гл.), з чаргаваннем галосных асновы (< *stre‑, *ster‑, *stor‑, *stъr‑ і інш.), сюды ж распастыры́ць ’распасцерці’ (Сцяц.), распастры́ць ’разаслаць, разгладзіць’ (Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заважда́цца, ‑а́юся, ‑а́ешся, ‑а́ецца; зак.
Разм.
1. Пачаць важдацца.
2. Займаючыся чым‑н., затрымацца, заняць многа часу. — Я з хатай зачапіўся. Думаў, за месяц папраўлю, ажно бачыш, як заваждаўся. Алешка. Машына праз паўкіламетра стала, і шафёр падлез пад яе і, лежачы на спіне, заваждаўся з рамонтам. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адмежава́цца, ‑мяжуюся, ‑мяжуешся, ‑мяжуецца; зак.
1. Аддзяліць мяжой свае ўладанні ад чужых.
2. Заняць адасобленае ад каго‑, чаго‑н. становішча; аддзяліцца. [Грушэўскі] паспрабаваў яшчэ раз-другі, кінуў гэты метад і адмежаваўся ад дзяўчат. Карпюк. // перан. Выказаць сваю нязгоду, поўнае разыходжанне з кім‑, чым‑н. Адмежавацца ад памылковых поглядаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)