ГАСЦІ́ШЧАЎ Віктар Іванавіч

(30.1.1931, хутар Брацкі, Валгаградская вобл., Расія — 9.3.1989),

бел. фізік. Д-р фіз.-матэм. н. (1988). Скончыў Харкаўскае вышэйшае авіяц.-інж. ваеннае вучылішча (1954). З 1962 у Ін-це фізікі цвёрдага цела і паўправаднікоў АН Беларусі. Навук. працы па даследаванні з’яў электроннага пераносу ў металах пры нізкіх т-рах і моцных магн. палях. Эксперыментальна адкрыў з’яву электроннага тармажэння дыслакацый у магн. полі, даказаў кагерэнтны характар электроннага тунэлявання пры магн. прабоі.

т. 5, с. 87

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

зва́нне ср., в разн. знач. зва́ние;

з. заслу́жанага дзе́яча наву́кі — зва́ние заслу́женного де́ятеля нау́ки;

вае́ннае з. — вое́нное зва́ние;

духо́ўнае з. — духо́вное зва́ние;

◊ ні ~ння — ниско́лько, ни ка́пельки, ни кро́шки;

і ~ння не пакі́нуць — и ка́пли не оста́вить; и следа́ не оста́вить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мабіліза́цыя, ‑і, ж.

1. Прызыў ваеннаабавязаных запасу на абавязковую ваенную службу ў сувязі з аб’яўленнем вайны. У чатырнаццатым годзе Вінцук Адамавіч трапіў на фронт па першай мабілізацыі. Машара. // Прыцягненне, прызыў каго‑н. для выканання важнага масавага мерапрыемства. Мабілізацыя насельніцтва на барацьбу з паводкай.

2. Перавод узброеных сіл краіны з мірнага становішча ў стан гатоўнасці да вайны. Мабілізацыя арміі. // Перавод усіх галін народнай гаспадаркі на ваеннае становішча. Мабілізацыя прамысловасці.

3. перан. Давядзенне чаго‑н. да стану актыўнай гатоўнасці выканаць якое‑н. заданне. Мабілізацыя сіл. Мабілізацыя ўвагі.

[Фр. mobilisation ад лац. mobilis — рухомы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уварва́нне​II м

1. Éinmischung f -, -en;

вае́ннае уварва́нне паліт militärische Einmischung;

2. Éinbruch m -(e)s, -brüche, Éinfall m -(e)s, -fälle; Invasión [-vɑ-] f -, -en (у краіну);

уварва́нне хало́днага паве́тра метэар Kälteeinbruch m, Kältewelle f -, -n

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

су́дна ​1, ‑а, н.

Плавальнае збудаванне, прызначанае для транспартных, тэхнічных, навуковых і ваенных мэт. Судна на падводных крылах. □ Непадалёк, за эстакадай прайшло ваеннае патрульнае судна берагавой аховы. Лынькоў. Да ракеты набліжалася многа суднаў — беласнежныя яхты, лёгкія катэры, глісеры, маторныя лодкі. Гамолка.

су́дна ​2, ‑а, н.

1. Пасудзіна для спаражнення, якая падаецца ляжачым хворым. Падкладное судна.

2. Абл. Вядро. Ідучы вуліцай, Глушкевіч убачыў, як насустрач яму ад студні набліжалася рослая жанчына з суднамі вады. Дуброўскі. І пасля на працы, ўсюды Пасаблялі хто ў чым: То суцешаць Кацярыну, То ёй песню запяюць, То сажнуць яе часціну, То ёй судны паднясуць. Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тра́нспарт

(ад лац. transportare = перамяшчаць)

1) галіна народнай гаспадаркі, звязаная з перавозкай людзей і грузаў, а таксама сродкі для такой перавозкі (напр. чыгуначны т., аўтамабільны т.);

2) партыя грузаў, што прыбылі разам (напр. т. хлеба);

3) сукупнасць сродкаў перавозкі спецыяльнага прызначэння (напр. санітарны т.);

4) ваеннае судна для перавозкі грузаў, людзей (напр. мінны т., дэсантны т.).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

вое́нный​I прил.

1. (относящийся к войне и её нуждам) вае́нны;

вое́нное вре́мя вае́нны час;

вое́нное положе́ние вае́ннае стано́вішча;

вое́нная акаде́мия вае́нная акадэ́мія;

2. (относящийся к войскам) вайско́вы, вае́нны;

вое́нная слу́жба вайско́вая (вае́нная) слу́жба;

вое́нная фо́рма вайско́вая (вае́нная) фо́рма;

вое́нное де́ло вайско́вая спра́ва.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пераве́сці

1. (каго-н цераз вуліцу і г. д.) (hin)ǘberführen vt;

2. (перамасціць) ǘberführen vt, verlégen vt, verlágern; versétzen;

пераве́сці ву́чня ў насту́пны класс éinen Schüler versétzen;

пераве́сці на вае́ннае стано́вішча auf den Krieg úmstellen;

3. (грошы) überwéisen* vt;

4. (малюнак і пад.) dúrchpausen vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

АФІ́НСКАЕ ВЫХАВА́ННЕ,

сістэма выхавання хлопчыкаў і юнакоў (дзяцей свабодных грамадзян) у Стараж. Афінах у 7—5 ст. да нашай эры. Мэта афінскага выхавання — дасягненне «гармоніі душы і цела» (інтэлектуальнага, маральнага, эстэт. і фіз. развіцця). Прадугледжвала выхаванне да 7 гадоў у сям’і пад кіраўніцтвам маці або мамкі, пазней — педагога; з 7 да 16 гадоў — навучанне ў прыватных мусічных школах чытанню, пісьму, лічэнню (школа граматыста), музыцы, спевам, дэкламацыі (школа кіфарыста), з 12 гадоў дадаткова — гімнастыцы (палестра); з 16 да 18 юнакі са знатных сем’яў вывучалі філасофію, л-ру, палітыку, фіз. ўдасканаленне праходзіла ў дзярж. гімназіі; з 18 да 20 праводзілася ваеннае навучанне і набывалася паліт. адукацыя ў эфебіі. Фізічная праца выключалася.

Г.В.Сегянюк.

т. 2, с. 133

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

злачы́нства н Verbréchen n -s, -; Stráftat f -, -en; юрыд Delíkt n -(e)s, -e; Frével [fr´e:fl] m -s, - (святатацтва); Gréueltat f (цяжкое);

вае́ннае злачы́нства Kríegsverbrechen n -s, -;

крыміна́льнае злачы́нства Stráftat f, kriminélles Delíkt;

службо́вае злачы́нства Díenstvergehen n -s;

на ме́сцы злачы́нства am Tátort;

злаві́ць на ме́сцы злачы́нства auf fríscher Tat ertáppen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)