[ад гр. lampros = бліскучы + (por)phyreus = пурпуровы]
жыльная магматычная горная парода, якая складаецца з палявога шпату і павышанай колькасці (не менш за 30%) каляровых мінералаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
нуклі́ды
(ад лац. nucleus = ядро)
фіз. агульная назва атамаў, якія адрозніваюцца колькасцю нуклонаў у ядры або, пры аднолькавай колькасці нуклонаў, змяшчаюць розную колькасць пратонаў ці нейтронаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
урацы́л
(ад гр. uron = мача + лац. acetum = воцат)
арганічнае злучэнне, якое ў нязначнай колькасці змяшчаецца ў жывёльных і раслінных тканках, уваходзіць у склад жыццёва важных злучэнняў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Zahl
f -, -en
1) лік
geráde ~ — цо́тны лік
úngerade ~ — няцо́тны лік
éine víerstellige ~ — чатырохзна́чны лік
2) ко́лькасць
j-n an der ~ übertréffen* — перабо́льшваць каго́-н. па ко́лькасці
óhne [sónder] ~ — без лі́ку, незлічо́ны, незлічо́нае мно́ства
der ~ nach — па ко́лькасці
sie wáren dréißig an der ~ — іх было́ тры́ццаць (чалаве́к)
in vóller ~ — усе́ по́ўнасцю
3) лі́чба; цы́фры, да́ныя
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
фа́брыка
(лац. fabrica = майстэрня)
1) прамысловае прадпрыемства, заснаванае на прымяненні сістэмы машын (напр. абутковая ф., швейная ф.);
2) перан. месца, дзе што-н. ствараецца ў вялікай колькасці (напр. ф. хлусні).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
наце́рці, натру, натрэш, натрэ; натром, натраце; пр. нацёр, ‑церла; зак.
1.каго-што. Намазваючы, змазваючы (вадкасцю, маззю і пад.), расцерці. Валодзева маці хутка пераадзела нас у сухое.., пагрэла чаю з ліпавым цветам, напаіла нас, нацерла шкіпінарам і пазнала на печ грэцца.Якімовіч.
2.што. Начысціць да глянцу, уціраючы што‑н. (фарбу, воск і пад.). Нацерці паркет масцікай.
3.што. Пашкодзіць, прычыніць боль трэннем, пакінуць след ад трэння. Нацерці нагу да крыві.
4.чаго. Надрабніць на тарцы ў якой‑н. колькасці. Падумаўшы, [Люся] рашчыніла цеста на пірог, нацерла бульбы, потым узялася за катлеты.Шашкоў.
5.чаго. Нарыхтаваць у якой‑н. колькасці, ачышчаючы піскам, трэннем ад цвёрдых частачак (пра лён, каноплі і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апанава́ць, ‑нуе; зак., каго-што.
1. Ахапіць, авалодаць поўнасцю (пра настрой, думкі, пачуцці, а таксама пра фізічны стан чалавека). [Таццяна:] — Сэрца адзінокае апануе сум.Глебка.Толькі ўжо за вёскай.. [Наташу] апанаваў страх.Шамякін.Але ногі чамусьці не слухаліся, вяласць апанавала ўсё цела.Шахавец.// Перамагчы, узяць верх (над настроем, думкамі, пачуццямі і пад.). Але нешта на гэты раз стрымала.. [Сашу], нешта апанавала яго звычайную рашучасць.Мележ.
2. Напасці ў вялікай колькасці, акружыць з усіх бакоў. Калі ж апанавалі ганчакі,.. [воўк] агрызнуўся, шчэрачы клыкі.Танк.Некалькі местачковых балаголаў апанавалі Лабановіча і цягнулі яго кожны на сваю фурманку, вырываючы з рук чамаданы.Колас.// З’явіцца ў вялікай колькасці. Сястра раней працавала, а цяпер дзеці апанавалі.Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перехо́дв разн. знач. перахо́д, -ду м.;
перехо́д че́рез го́ры перахо́д це́раз го́ры;
перехо́д в наступле́ние перахо́д у наступле́нне;
в двух перехо́дах от кре́пости у дву́х перахо́дах ад крэ́пасці;
пойти́ по перехо́дам пайсці́ па перахо́дах;
перехо́д коли́чества в ка́чество перахо́д ко́лькасці ў я́касць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГІПЕРПЛАЗІ́Я
(ад гіпер... + грэч. plasis утварэнне),
павелічэнне колькасці структурных элементаў тканак з прычыны павышанай функцыі органа ці ў выніку паталагічнага новаўтварэння тканкі. Гіперплазія складае аснову гіпертрафіі. Часта мае кампенсатарны характар. Адрозніваюць гіперплазію залозістую, залозіста-ацынозную, адэнаматозную і інш.
У раслін — мясцовае разрастанне тканак у выніку мітатычнага ці амітатычнага дзялення клетак. Вынік гіперплазіі — утварэнне галаў і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕ́ТРАЗЕВАЕ СУ́ДНА,
марское ці рачное судна, якое рухаецца пры дапамозе ветразяў. Адрозніваюць па колькасці мачтаў (ад 1 да 7) і тыпу ветразевага ўзбраення. Бываюць з прамымі ветразямі (брыг, кліпер), косымі (шхуна), камбінаванымі (барк, баркенціна, брыганціна). Кіруюць ветразевым суднам (мяняюць курс, скорасць і інш.) узгоднена рулём і ветразямі. У сучасным флоце выкарыстоўваюцца як спартыўныя, турысцкія, прагулачныя, вучэбныя.