п’яны прыметнік

  1. Які знаходзіцца ў стане ап’янення, нецвярозы.

    • П’янаму (назоўнік) мора па калена (прыказка).
    • Што ў цвярозага наўме, тое ў п’янага (назоўнік) на языку (прыказка).
    • П. ад радасці (пераноснае значэнне).

  2. Уласцівы захмялелым людзям.

    • П. голас.

  3. Які прыводзіць да стану ап’янення (размоўнае).

    • П. напітак.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

асушыць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Зрабіць сухім.

    • А. балота.
    • А. вочы (перастаць плакаць; высокае).
    • А. слёзы каму-н. (суцешыць; высокае).

  2. Выпіць тое, што змяшчаецца, знаходзіцца ў чым-н. (размоўнае).

    • А. бакал.

|| незакончанае трыванне: асушваць і асушаць.

|| назоўнік: асушэнне і асушка.

|| прыметнік: асушальны.

  • Асушальныя работы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

флагман назоўнік | мужчынскі род

  1. Камандуючы эскадрай, буйным злучэннем ваенных караблёў.

  2. Вядучы ваенны карабель (марскі або паветраны), на якім знаходзіцца камандуючы эскадрай.

  3. Самы буйны або самы лепшы карабель флоту дадзенага раёна.

  4. пераноснае значэнне: Пра самае буйное, самае галоўнае сярод падобных.

    • Ф. культуры.

|| прыметнік: флагманскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

хвалявацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Быць у хваляванні (у 1 знач.).

    • Мора хвалюецца.

  2. пераноснае значэнне: Перажываць хваляванне (у 2 знач.), знаходзіцца ў трывожным стане.

    • Х. перад экзаменамі.

  3. пераноснае значэнне: Выказваць пратэст супраць чаго-н., масавую незадаволенасць чым-н.

    • Натоўп хваляваўся.

|| закончанае трыванне: усхвалявацца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

цвісці дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Пакрывацца кветкамі, раскрывацца, распускацца (пра кветкі).

    • Цвітуць вішні.
    • Цвітуць астры.

  2. пераноснае значэнне: Знаходзіцца ў стане фізічнага росквіту, быць здаровым, прыгожым.

    • Дзяўчына цвіце.

  3. пераноснае значэнне: Паспяхова развівацца, квітнець.

    • Цвіці, краіна наша!

  4. Пакрывацца цвіллю.

    • Стаячая вада цвіце.
    • Хлеб цвіце.

|| назоўнік: цвіценне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

дэкана́т

(ням. Dekanat, ад с.-лац. decanatus)

кіраўніцтва факультэта на чале з дэканам 1, а таксама памяшканне, дзе яно знаходзіцца.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

залясні́чча Абшар, які знаходзіцца за ўгоддзямі лясніцтва (Слаўг.).

□ ур. Залясні́чча (поле) каля в. Папоўка Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

под Месца, дзе знаходзіцца памост для збожжа на высокіх слупах (Стол.). Тое ж пады́ (Стол.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

Пыні́ць ’хутка нешта рабіць, чыніць’: жнеі пы́няць жыта (ашм., Стан.), ’рабіць усё неабходнае па гаспадарцы, даглядаць’ (ТСБМ, Жд. 1, Сцяшк. Сл.), ’знаходзіцца, праводзіць час’ (Сцяшк.), ’затрымліваць, перашкаджаць’ (Яруш.), ’збіраць ягады, грыбы’ (Яўс.), пыні́цца ’ўпраўляцца па гаспадарцы’ (ТСБМ), ’знаходзіцца’ (карэл., Сцяшк. Сл.). Параўн. спыні́ць ’хутка нешта зрабіць, скончыць’ (ашм., Стан.), укр. пини́ти ’замаруджваць, перашкаджаць’. Да пяць, пну (*pęti, *pьnǫ), варыянт кораня (з падаўжэннем) *pin‑, параўн. апыніцца, апынуцца ’знайсціся ў пэўным месцы або становішчы’ (гл.), фармальна і семантычна суадносіцца з літ. pìnti ’плясці’, лат. pît, pinu ’тс’, грэч. πένομαι ’працую’, нова-в.-ням. spinnen ’прасці’, spannen ’напружваць, нацягваць’. Гл. таксама ЕСУМ, 4, 370–371.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Стыка́цца ‘зачыняцца’, ‘сутыкацца’ (Нас.), ‘бываць, знаходзіцца’ (Сцяшк.; навагр., З нар. сл.; ТС; віл., Жыв. сл.; Юрч., Варл.; бялын.; Янк. 3.), звычайна ў спалучэннях з не: не стыкацца дома (у хаце) ‘затрымлівацца, пабыць; вандраваць, бадзяцца, блукаць’, ‘паказвацца, мала бываць’ (Барад., Ян.): дома не стыкаецца (Нар. Гом.), ‘межаваць, судакранацца’ (Ласт., ТС), ‘злучацца’ (Варл.). Гл. тыкаць. Значэнне ‘зачыняцца’ Мяркулава (Этимология–1979, 12) тлумачыць у сувязі з дзеясловам ткаць, параўн. заткала ‘затычка’ (Нас.), рус. пск., цвяр. заткать ‘заткнуць, схаваць’, заткаться ‘знікнуць’; значэнне ‘быць, знаходзіцца’ узнікла, магчыма, у выніку эліпсіса слова-злучэння стыкацца з кім‑небудзь ‘сустракацца’. Да значэння ‘з’яўляцца, паказвацца’ параўн. ст.-слав. сътъкати, стъкати ‘абвясціць, паведаміць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)