іскравы́, ‑ая, ‑ое.

1. Які мае адносіны да іскры (у 1 знач.). Іскравы ўлоўнік.

2. Які мае адносіны да электрычнай іскры, які прыводзіцца ў дзеянне электрычнай іскрай. Іскравы разрад. Іскравы генератар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

захо́дні, ‑яя, ‑яе.

1. Які знаходзіцца на захадзе, які ідзе з захаду, проціл. усходні. Заходняя частка краіны. Заходні напрамак. Заходні вецер.

2. Які мае адносіны да Захаду. Заходняя культура. Заходняя мода.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прутко́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да прута; зроблены з прутоў (у 2 знач.). Прутковы каркас.

2. Спец. Які мае форму прута. Прутковае жалеза.

3. Які мае адносіны да прутка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разліўны́, ‑ая, ‑ое.

1. Які служыць, прызначаны для разліву (у 1 знач.). Разліўная машына.

2. Які прадаецца на разліў (у 1 знач.); які наліваецца ў пасуду пакупнікоў. Разліўное малако. Разліўное піва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

секу́ндны, ‑ая, ‑ае.

1. Які паказвае секунды (у 1 знач.). Секундная стрэлка.

2. Які працягваецца секунду, вельмі кароткі, імгненны. Секундны перапынак. Секундная паўза. // Які адбываецца за адну секунду. Секундны расход вады.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фры́завы ​1, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да фрыза ​1, які мае фрыз. Фрызавы паверх.

фры́завы ​2, ‑ая, ‑ае.

Уст. Які мае адносіны да фрызу ​2; пашыты з фрызу. Фрызавая куртка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цяку́чы, ‑ая, ‑ае.

1. Які здольны цячы; вадкі. Цякучыя целы.

2. Які цячэ, знаходзіцца ў руху; праточны (пра ваду). Цякучыя воды.

3. перан. Які часта мяняецца; няўстойлівы, зменлівы. Цякучы састаў брыгады.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ДВАЙНО́ГА АДМАЎЛЕ́ННЯ ЗАКО́Н,

закон логікі, паводле якога адмаўленне адмаўлення (г.зн. паўторанае двойчы адмаўленне) дае сцвярджэнне. Напр.: «Калі няправільна, што сусвет не з’яўляецца бясконцым, то ён бясконцы». Гэты закон вядомы з часоў антычнасці. Стараж.-грэч. філосафы Зянон Элейскі і Горгій выкладалі яго так: калі з адмаўлення якога-н. выказвання выходзіць супярэчнасць, то мае месца двайное адмаўленне зыходнага выказвання, г.зн. яно само. Д.а.з. запісваецца ў вылічэнні выказванняў сучаснай матэм. логікі наступным чынам: a→A, што чытаецца так: «двайное адмаўленне a мае вынікам A′» (знак → — знак імплікацыі, які адпавядае злучніку «калі, то»). Другі закон логікі, які гаворыць аб магчымасці не здымаць, а ўводзіць 2 адмаўленні, называюць зваротным Д.а.з.; двайное сцвярджэнне мае вынікам сваё двайное адмаўленне. Напр.: «Калі Шэкспір пісаў санеты, то няпраўда, што ён не пісаў санеты». Аб’яднанне гэтых 2 законаў дае поўны Д.а.з.: двайное адмаўленне раўназначна сцвярджэнню. Напр.: «Планеты не нерухомыя толькі ў тым выпадку, калі яны рухаюцца».

т. 6, с. 74

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БО́РДЖА, Борджыя (ісп. Borja, італьян. Borgia),

арыстакратычны род іспанскага паходжання, які ў 15 — пач. 16 ст. адыгрываў значную ролю ў гісторыі Італіі. Пачатак яго ўзвышэнню даў Алонса (31.12.1378—6.8.1458), які стаў папам (1455—58) пад імем Калікста III. Яго пляменнік Радрыга (1430—18.8.1503) — папа Аляксандр VI (1492—1503), са сваім сынам Чэзарэ (1475 ці 1476—12.3.1507) імкнуліся стварыць у Сярэдняй Італіі вял. дзяржаву, дзе Чэзарэ меў бы абсалютную ўладу. Дзеля гэтага выкарыстоўвалі подкупы, забойствы. У 1499 Чэзарэ стаў правіцелем Раманьі. Пасля смерці Аляксандра VI пазбаўлены ўлады, уцёк у Іспанію. Загінуў у баі ў час міжусобных войнаў. Чэзарэ — прататып правіцеля ў творы Н.Макіявелі «Гасудар». Дачку Аляксандра VI Лукрэцыю (18.4.1480—24.6.1519) бацька і брат Чэзарэ тройчы выдавалі замуж з паліт. мэтамі. У 1501 Лукрэцыя стала жонкай герцага Ферары Альфонса д’Эстэ. Пры яе двары ў Ферары працавалі вучоныя, паэты, мастакі Л.Арыёста, П.Бемба, Тыцыян і інш.

т. 3, с. 216

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВА́КУУМНЫЯ ПАКРЫ́ЦЦІ,

пакрыцці, нанесеныя на паверхню метал. і неметал. вырабаў у вакууме накіраваным асаджэннем часціц рэчыва. Бываюць метал. і неметалічныя. Наносяцца тэрмічным або электронна-прамянёвым выпарэннем і катодным распыленнем, а таксама іх спалучэннем.

Трываласць счаплення вакуумнага пакрыцця з матэрыялам асновы абумоўлена т-рай асновы, якасцю падрыхтоўкі і ачысткі яго рабочай паверхні, энергіяй часціц, што наносяцца, і інш. Тэрмічнае выпарэнне ажыццяўляецца з дапамогай розных крыніц нагрэву і адпаведных прыстасаванняў у вакууме 1,33·10​-1 — 1,33·10​-5 Па. Пры электронна-прамянёвым выпарэнні выкарыстоўваюцца электронна-прамянёвыя пушкі, якія генерыруюць электроны з вял. скарасцямі. Адначасовым выпарэннем некалькіх матэрыялаў атрымліваюць шматкампанентныя і шматфазныя вакуумныя пакрыцці. Пры катодным распыленні матэрыял, які наносіцца, «бамбардзіруюць» іонамі розных элементаў. Найб. пашырана катоднае распыленне ў тлеючым разрадзе, які ўзбуджаецца ў аргоне і інш. інертных газах пры ціску 2,66—13,3 Па і напружанні 1—5 кВ. Вакуумныя пакрыцці выкарыстоўваюцца ў машынабудаванні, мікраэлектроніцы, выліч. тэхніцы, фіз. оптыцы.

М.І.Дудо.

т. 3, с. 466

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)