э́ўрыка, выкл.

1. Легендарны вокліч Архімеда (літаральна «Знайшоў!») з нагоды адкрыцця ім гідрастатычнага закону.

2. Агульнаўжывальны вокліч, які выражае задавальненне, радасць пры знойдзеным рашэнні цяжкай задачы, пры ўзнікненні ўдалай думкі і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Гільяці́на (БРС). Рус. гильоти́на, укр. гільйоти́на. Запазычанне з франц. guillotine ’тс’ (ад уласнага імя ўрача Guillotinʼа, які прыдумаў гільяціну ў 1789 г.). Фасмер, 1, 406; Шанскі, 1, Г, 72–73.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Еката́ць ’галасіць, вішчаць, скавытаць’ (БРС, ТСБМ, Нас., Бяльк., Шат., Касп., Жд. 3) — ітэратыўны дзеяслоў, утвораны ад назоўніка ёкат, які адносіцца да ітэратыўных назоўнікаў на ‑otъ. Зыходную форму гл. пад ёкаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Жамярва́ ’галота (пра дзяцей)’ (Сцяц.). Утворана ад асновы жамяра́2 (гл.) з суфіксам ‑в‑a, які мае зборнае значэнне. Параўн. Карскі 2-3, 24; Сцяц., Афікс. наз., 202: дзятва, пацанва.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Няўпа́мкі (nieūpamki) ’не ў памяці, неўздагад’ (Пятк. 2), неўпамяткі ’тс’ (ТС). Да пимяць (гл.), ‑кі можа разглядацца як прыслоўны суфікс, які можа далучацца непасрэдна да кораня (Карскі 2-3, 69).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Паведамле́нне ’дзеянне паводле дзеясл. паведамляцьпаведаміць, тое, аб чым паведамляюць; дакумент, які ўтрымлівае звесткі аб чым.-н.’ (ТСБМ). Дэрыват ад паведаміць (гл. ведаць); апошняе калькіруе польск. powiadamiać (Гіст. лекс., 256).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пампе́зныякі вызначаецца раскошай, пышнасцю, разлічанай на знешні эфект’ (ТСБМ). З рус. помпе́зный (Крукоўскі, Уплыў, 78), якое з франц. pompeux, ж. р. pompeuse ’тс’ < лац. pompa ’урачыстае шэсце’ (СИС, 393).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мялён ’млён’ (Гарэц., Др.-Падб., Касп., Сл. ПЗБ), міёр. ’чалавек, які многа есць’ (З нар. сл.), валож. ’балбатун’ (Сл. ПЗБ). Да млён (гл.). Карэннае ‑я‑ другаснае (пад уплывам меле, мелюць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Ляшча́начка, крыч. лешча́начка ’невялікая прыбудоўка ля пуні, у якой захоўваецца сена’ (ДАБМ, к. 236). Утворана ад прыметніка ⁺ляшчаны, які з ле́ска1 (гл.). Прыбудоўка як прымітыўнае збудаванне рабілася з арэшніку.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мазлі́вы ’маркі, які лёгка пэцкаецца’ (ТСБМ; дзярж., Жыв. сл.) — рэгіянальнае ўтварэнне ад асновы маз‑ і суф. ‑лів‑ы. Аднак тураў. мазлі́ву мае іншую семантыку — ’капрызны, спешчаны’ (ТС). Гл. маза2.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)