Verbum

дзе́я, -і, мн. -і, дзей, ж.

1. Дзейнасць, справа.

Там добрая д., дзе адзін арэ, а другі сее (з нар.).

2. Падзея, пра якую ідзе гаворка.

Д. адбываецца ў часы вайны.

3. Закончаная частка драматычнага твора або тэатральнай пастаноўкі.

Камедыя ў трох дзеях.

дзеяздо́льны, -ая, -ае.

1. Здольны да дзейнасці.

Д. арганізм.

2. Які мае права на ўчыненне дзеянняў юрыдычнага характару і які нясе адказнасць за свае ўчынкі (спец.).

Д. грамадзянін.

|| наз. дзеяздо́льнасць, -і, ж.

дзе́янне, -я, мн. -і, -яў, н.

1. Дзейнасць.

План дзеяння.

Баявыя дзеянні.

2. звычайна мн. Учынкі, паводзіны.

Супрацьзаконныя дзеянні.

Самавольныя дзеянні.

3. Работа, функцыянаванне.

Машына ў дзеянні.

4. Падзеі, пра якія ідзе гаворка.

Д. адбываецца ў 15 стагоддзі.

5. Асноўны від матэматычнага вылічэння.

Чатыры дзеянні арыфметыкі.

дзеясло́ў, -ло́ва, мн. -ло́вы, -ло́ваў, м.

У граматыцы: часціна мовы, што абазначае дзеянне або стан прадмета і змяняецца па часах, асобах і ліках.

Аднакратны д.

Дапаможны д.

Неазначальная форма дзеяслова.

Безасабовыя дзеясловы.

Рознаспрагальны д.

|| прым. дзеясло́ўны, -ая, -ае.

дзе́яцца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., дзе́ецца; незак. (разм.).

Рабіцца, адбывацца.

Сённяшні дзень — гэта водгулле ўсяго, што дзеецца ў свеце.

дзе́яч, -а, мн. -ы, -аў, м.

Чалавек, які праявіў сябе ў якой-н. грамадскай дзейнасці.

Дзяржаўны д.

Дзеячы культуры.

Заслужаны д. навукі (ганаровае званне).

|| ж. дзяя́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.

дзёгаць, -гцю, м.

Цёмны смалісты вадкі прадукт, які атрымліваецца шляхам сухой перагонкі дрэва, торфу або каменнага вугалю.

Змазаць боты дзёгцем.

◊

Лыжка дзёгцю ў бочцы мёду — пра што-н. малое, здольнае атруціць, сапсаваць вялікае.

|| прым. дзёгцевы, -ая, -ае і дзягця́рны, -ая, -ае.

дзённік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Запісы аб бягучых справах, падзеях, у якіх удзельнічаў ці быў іх сведкам сам аўтар.

Д. экспедыцыі.

2. Кніга або сшытак з такімі запісамі.

3. Спецыяльны сшытак для запісу зададзеных урокаў і адзнак аб паспяховасці і паводзінах вучняў.

|| прым. дзённікавы, -ая, -ае.

дзённы, -ая, -ае.

1. гл. дзень.

2. Які вырабляецца на працягу аднаго дня; які атрымліваецца за адзін дзень.

Дзённая выпрацоўка.

Дзённая зарплата.

дзёран, -рну, м.

Верхні слой глебы, густа пераплецены карэннем раслін, а таксама выразаныя пласты з гэтага слоя, якімі ўмацоўваюць адхоны, абкладаюць клумбы і інш.

Клумбы абкладзены зялёным дзёрнам.

|| прым. дзярно́вы, -ая, -ае.