Verbum

адкало́ць, -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы; зак.

1. што. Аддзяліць ад цэлага, колючы.

А. кавалачак цукру.

2. перан., каго-што. Прымусіць парваць з кім-н., выйсці з якой-н. групы, арганізацыі.

А. ад родзічаў.

3. Адняць прыколатае або выняць тое, чым прыколата, прышпілена што-н.

А. бант.

А. шпільку.

4. што, перан. Зрабіць, сказаць што-н. недарэчнае, нечаканае (разм.).

А. нумар.

|| незак. адко́лваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. адко́лванне, -я, н.

ліне́йны, -ая, -ае.

1. Які мае выгляд лініі, складаецца з ліній, мае адносіны да лініі (у 1 знач.).

Л. арнамент.

Лінейныя меры даўжыні.

2. Тое, што і рэгулярны (у 2 знач.; уст.).

Лінейныя войскі.

3. Які складае аснову баявых злучэнняў флоту.

Л. крэйсер.

4. Прызначаны для абслугоўвання лініі сувязі ці шляхоў зносін.

Лінейная міліцыя.

Л. манцёр.

○

Лінейная скорасць — скорасць руху, якая вызначаецца па даўжыні шляху, пройдзенага за адзінку часу.

папра́віць, -ра́ўлю, -ра́віш, -ра́віць; -ра́ўлены; зак.

1. што. Ліквідаваўшы пашкоджанні, зрабіць прыгодным для карыстання.

П. калёсы.

2. што. Прывесці да належнага выгляду, парадку.

П. капялюш на галаве.

3. што. Палепшыць, умацаваць.

П. сваё здароўе.

4. што. Тое, што і выправіць¹ (у 3 знач.).

П. памылкі.

5. каго (што). Указаць каму-н. на зробленую памылку.

П. студэнта.

|| незак. папраўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. папра́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.

про́пуск, -а і -у, мн. -і, -аў, м.

1. гл. прапусціць.

2. -а. Дакумент на права ўваходу, уезду куды-н.

Паказаць п.

Уваход па пропусках.

3. -а. Тое, што і пароль (спец.).

4. -у. Няяўка на сходы, заняткі і пад.

Наведваць лекцыі без пропускаў.

5. -у. Не запоўненае, не занятае чым-н. месца (напр., у тэксце чаго-н.).

У канспекце многа пропускаў.

|| прым. прапускны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

пыта́нне, -я, мн. -і, -яў, н.

1. Зварот, які патрабуе адказу.

Адказаць на п.

Прамое п.

2. Тое ці іншае становішча, акалічнасць як прадмет вывучэння і меркавання, задача, якая патрабуе вырашэння, праблема.

Аграрнае п.

Нацыянальнае п.

3. чаго. Справа, акалічнасць, якая датычыцца чаго-н., залежыць ад чаго-н.

П. жыцця і смерці (надзвычай важная справа).

○

Адкрытае пытанне — нявырашанае пытанне.

Рытарычнае пытанне — стылістычны прыём у мове: сцверджанне ў форме пытання.

ро́лік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Невялікае металічнае колца на ножцы стала, крэсла, ложка, раяля для зручнасці перасоўвання.

2. Фарфоравы ізалятар у выглядзе шпулькі для замацавання на ім шнура электраправодкі.

3. Вярчальная частка механізма ў выглядзе невялікага цыліндра, шпулькі (спец.).

4. Тое, што і рол (у 2 знач.).

5. мн. Род канькоў на колцах для катання на гладкай паверхні.

Катацца на роліках.

|| прым. ро́лікавы, -ая, -ае.

Р. падшыпнік.

сі́мвал, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Тое, што служыць умоўным знакам якога-н. паняцця, з’явы, ідэі; мастацкі вобраз, які перадае якую-н. думку, перажыванне.

Жалейка — с. беларускай паэзіі.

Голуб — с. міру.

2. Прынятае ў навуцы ўмоўнае абазначэнне якой-н. адзінкі, велічыні.

Сімвалы хімічных элементаў.

○

Сімвал веры — кароткі выклад асноўных догматаў хрысціянскай рэлігіі.

|| прым. сімвалі́чны, -ая, -ае і сі́мвальны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).

Сімвалічнае адлюстраванне.

Сімвальная інфармацыя.

схоў, схо́ву, мн. схо́вы, схо́ваў, м.

1. Захоўванне чаго-н.

Палажыць грошы на с.

2. Месца, дзе можна схавацца ад каго-, чаго-н., а таксама якое-н. патаемнае месца, збудаванне для ўкрыцця каго-, чаго-н.

Знайсці с. у бярэзніку ад сонца.

На гарышчы быў с.

3. мн. (схо́вы, -аў). Сховішча, памяшканне для захоўвання чаго-н.

4. перан. Тое, што недаступна для іншых, што хаваецца ў душы, сэрцы.

Патаемныя сховы душы.

тупі́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Вуліца, якая не мае скразнога праходу, праезду.

Машына заехала ў т.

2. Чыгуначны станцыйны пуць, злучаны з іншымі пуцямі толькі адным канцом.

Паравоз стаяў у тупіку.

3. перан. Безвыходнае становішча, а таксама тое, што не мае перспектывы далейшага развіцця.

Вывесці гаспадарку з тупіка.

Перагаворы зайшлі ў т.

|| памянш. тупічо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. (да 1 знач.).

|| прым. тупіко́вы, -ая, -ае.

шмы́гаць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

1. Хутка хадзіць, рухацца каля каго-, чаго-н., паміж кім-, чым-н.

Па вуліцы шмыгаюць машыны.

2. Праходзіць, выходзіць хутка, незаўважана.

Як убачыць мяне, шмыгае за дзверы.

3. чым. Тое, што і шморгаць (у 3 знач.).

Ш. носам.

|| аднакр. шмыгну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ і шмыгану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. шмы́ганне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).