даста́цца сов.
1. (прийтись на чью-л. долю) доста́ться, вы́пасть; перепа́сть;
ха́та даста́лася яму́ пасля́ ба́цькі — дом доста́лся ему́ по́сле отца́;
на на́шу до́лю даста́лася нялёгкая пра́ца — на на́шу до́лю вы́пала нелёгкая рабо́та;
тут то́е-сёе і мне дастане́цца — здесь ко́е-что и мне перепадёт;
2. безл., разг. (о наказании, неприятностях) доста́ться;
◊ дастало́ся на арэ́хі — (каму) доста́лось на оре́хи (кому)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
że
1. што; а) далучальны злучнік;
myśle, że — … я думаю, што…;
lepiej, że się tak stało — добра, што так здарылася;
у складзе складаных злучнікаў;
mimo że — нягледзячы на тое, што;
chyba że — хіба што;
2. ж;
chodźże! — ідзі ж!;
chodźcież — ідзіце ж!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
dziać się
незак. адбывацца, рабіцца, дзеяцца;
co tu się dzieje? — што тут робіцца (дзеецца)?;
co się z tobą dzieje? — што з табой робіцца (дзеецца)?; што з табой?;
działo się coś niezrozumiałego — адбывалася нешта незразумелае;
niech się dzieje co chce — што будзе, тое будзе
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ду́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак, ж.
1. Тое, што склалася ў працэсе мыслення, разважанняў.
Слушная д.
Новая д.
2. Ідэя, намер, жаданне.
З’явілася д. напісаць рэцэнзію на кнігу.
3. Погляд на што-н., меркаванне аб чым-н.
Мы з вамі адной думкі.
○
Грамадская думка — погляд шырокіх колаў грамадскасці на што-н.
◊
Без задняй думкі — шчыра, без скрытага намеру.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
насе́нне, -я, н.
1. Зачатак вышэйшых раслін, які складаецца з зародка і абалонкі; семя, зерне.
Н. развіваецца з семязавязі.
2. зб. Зярняты раслін, прызначаныя для пасеву.
Н. жыта.
3. перан. Пачатак чаго-н.; тое, што мае ўплыў, уздзеянне.
Пасеяць у сэрцы добрае н.
4. перан. Нашчадкі каго-н. (разм.).
|| прым. насе́нны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Насенная бульба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ло́на, -а, н.
1. Улонне.
2. уст. Грудзі ці чэрава жанчыны як сімвал мацярынства.
Мацярынскае л.
3. перан., чаго. Нетры зямлі, вады.
4. перан. Тое, што з’яўляецца прытулкам, прыстанішчам для каго-, чаго-н.
◊
У лона чаго, у знач. прыназ. з Р (кніжн.) — у сферу якой-н. дзейнасці.
У лона царквы.
|| прым. ло́нны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Лоннае зрашчэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
машы́на, -ы, мн. -ы, -шы́н, ж.
1. Механізм або сукупнасць механізмаў, што выконваюць пэўную работу, ператвараючы адзін від энергіі ў другі.
Паравая м.
Вязальная м.
2. перан. Аб арганізацыі, асобе, якая дзейнічае падобна механізму бесперабойна і дакладна; сістэма.
Ваенная м.
3. Тое, што і аўтамабіль.
Легкавая м.
|| прым. машы́нны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
М. парк.
М. пераклад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нагавары́ць, -вару́, -во́рыш, -во́рыць; -во́раны; зак.
1. чаго і без дап. Сказаць многа чаго-н.
Н. лішняга.
Н. кампліментаў.
2. на каго (што) і без дап. Узвесці паклёп.
Н. на дзяўчыну.
3. што. Запісаць на спецыяльнае прыстасаванне для гуказапісу (дыктафон і інш.).
4. што. Тое, што і загаварыць² (разм.).
◊
Нагаварыць сорак бочак арыштантаў (разм.) — расказаць шмат неверагодных гісторый.
|| незак. нагаво́рваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ро́ссып, -у, м.
1. Пра тое, што рассыпана ў вялікай колькасці (разм.).
Лес сплаўляюць россыпам (у рассыпаным, разрозненым стане).
2. звычайна мн. -ы, -аў. Радовішча карысных выкапняў, адкладанні, у складзе якіх маюцца крупінкі, крышталі карысных мінералаў.
Алмазныя россыпы.
Плацінавыя россыпы (таксама перан.: пра вялікую колькасць, мноства чаго-н. каштоўнага, добрага).
|| прым. ро́ссыпны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Россыпныя радовішчы ізумрудаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
саніта́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Асоба малодшага медыцынскага персаналу ў лячэбных установах, якая даглядае хворых і раненых, сочыць за чысцінёй у палатах і пад.
2. перан. Пра таго або тое, што дапамагае захаванню здароўя, чысціні каго-н., чаго-н.
Дзятлы і мурашкі — лясныя санітары.
|| ж. саніта́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.
|| прым. саніта́рскі, -ая, -ае (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)