Verbum

худзе́ча, ‑ы.

Разм.

1. м. і ж. Пра вельмі худога чалавека.

2. ж., зб. Худыя дзеці. За лета гэтая худзеча так адбегаецца па цёпламу пяску, так адап’ецца смачнага вясковага малака, што пад восень дзіўна робіцца, няўжо гэта тыя самыя заморкі? Васілевіч.

цішэ́й,

1. Выш. ст. да прысл. ціха.

2. у знач. выкл. Ужываецца як загад захоўваць цішыню, маўчаць. — Цішэй вы! — крыкнуў Грышка Гарачун. Рунец. — Цішэй, цішэй, — супакойваў Гена ўзрушаных акцябрат. Юрэвіч.

•••

Цішэй вады, ніжэй травы — пра вельмі спакойнага, нясмелага, ціхага чалавека.

цэйтно́т, ‑у, М ‑ноце, м.

Спец. Недахоп часу на абдумванне чарговых хадоў (пры гульні ў шашкі, шахматы з гадзіннікам). Апынуцца ў цэйтноце. □ У такім жорсткім цэйтноце .. [шахматыст] нарабіў шмат памылак і прайграў. «Беларусь». // перан. Пра адчувальны недахоп часу ў якой‑н. справе.

[Ням. Zeitnot ад Zeit — час і Not — патрэба.]

цянёты, ‑аў; адз. няма.

Паляўнічыя сеткі для лоўлі звяроў і птушак. Нейкія цянёты блытаюцца навокал ног, рвуцца і зноў блытаюцца. Пестрак. // перан. Пра тое, што прыгнятае, перашкаджае свабодна дзейнічаць; пастка. [Сектанты] па-ранейшаму працягвалі лавіць у свае цянёты даверлівых людзей. «Звязда».

ча́шачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

У батаніцы — вонкавая частка лісцікаў калякветніка, якая ахоўвае нераскрытую кветку і вяночак кветкі. // Пра вяночак кветкі. На цёмнай гладзі сонных луж балота, За снег нябёснай вышыні бялей, Закрасавалі чашачкі лілей. Багдановіч.

шыро́ка, прысл.

1. Прысл. да шырокі.

2. у знач. вык. Пра вялікую адлегласць да чаго‑н., працягласць куды‑н. — Я тут! — данёсся знізу глухі голас. — Тут сцежка... Шырокая! Во! Пяць крокаў.. Лезьце сюды смела... Тут шырока, я вам кажу... Самуйлёнак.

экскурсаво́д, ‑а, М ‑дзе, м.

Асоба, якая паказвае экскурсантам выстаўленыя для агляду экспанаты ці вядзе іх па выдатных, памятных мясцінах, суправаджаючы наказ неабходнымі тлумачэннямі. Мяркуючы па гаворцы, пытанне, хто будзе правадніком, экскурсаводам, ужо вырашана, — цяпер проста дамаўляюцца пра маршрут. Мележ.

ягня́ і ягнё, ‑няці; мн. ‑няты, ‑нят; н.

Дзіцяня авечкі. // перан. Разм. Пра ціхага, пакорлівага, нясмелага чалавека. [Шэмет:] — Але ў барацьбе з воўчай ідэалогіяй няможна быць ягнём. Лобан. Голад і яму, Отто, скаваў рукі і ногі. І ён, Отто, пакорлівае ягнё. Бядуля.

яхі́дна ​¹, ‑ы, ж.

1. Млекакормячая жывёліна атрада клаачных, накрытая іголкамі і поўсцю (водзіцца ў Аўстраліі, Новай Гвінеі, Тасманіі).

2. перан. Разм. Пра злога, каварнага чалавека. Не хлопец, а яхідна нейкая.

яхі́дна ​², ‑ы, ж.

Ядавітая аўстралійская змяя сямейства аспідаў.