ра́нні, -яя, -яе.

1. Які мае адносіны да рання; ранішні.

У р. час.

2. Які з’яўляецца самай першай, пачатковай парой якога-н. часу, пачаткам пэўнага працэсу, першай стадыяй развіцця.

Р. вечар.

Ранняе Сярэдневякоўе.

3. Які наступае раней, чым звычайна (пра поры года, час сутак і пад.).

Ранняя зіма.

◊

Малады ды ранні (разм., часцей неадабр.) — пра вопытнага, спрактыкаванага не па гадах чалавека.

Ранняя птушка — пра таго, хто рана ўстае, з’яўляецца рана дзе-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

precocious [prɪˈkəʊʃəs] adj.

1. які́ рана разві́ўся;

a precocious child не па гада́х развіто́е дзіця́;

precocious talent та́лент, які́ рана разві́ўся

2. заўча́сны;

precocious maturity заўча́сная ста́ласць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

sore​1 [sɔ:] n. баля́чка, ра́на; бо́лька; пацёртае ме́сца;

a cold sore ра́на; баля́чка (на губах);

a running sore med. я́зва

♦

an open sore грама́дскае зло

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Ра́ніць 1 ’параніць’ (ТСБМ, Стан., Сл. ПЗБ), ра́ніцца ’атрымаць раненне’ (ТС), ст.-бел. ранити ’раніць’. Гл. рана 1.

Ра́ніць 2 ’сцвярджаць, што яшчэ рана’ (Нас.), ра́ніцца ’прыходзіць, рабіць раней вызначанага часу’ (Нас., Касп.; ашм., Стан.), сюды ж, магчыма, рані́ць ’не ў тэрмін нарадзіць’ (Сл. ПЗБ), рані́цца ’рана што-небудзь рабіць’ (там жа). Гл. рана 2.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кроватачы́вы, ‑ая, ‑ае.

Такі, з якога выдзяляецца, цячэ кроў. Кроватачывая рана.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ра́ный ’ранні’ (Бяльк.), ра́ні (Сл. ПЗБ). Гл. ра́на 2; відаць, адназоўнікавы прыметнік ад ра́на ’раніца’, рань ’вельмі ранні час’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

in good season

до́сыць ра́на

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

прачну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ніся; зак.

1. Перастаць спаць, прабудзіцца.

Дзіця прачнулася рана.

У грудзях прачнулася нянавісць (перан.).

2. перан. Ажывіцца, прыйсці ў рух.

Вёска прачнулася.

|| незак. прачына́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

скараспе́лы, -ая, -ае.

1. Які хутка і рана паспявае.

Скараспелая бульба.

2. перан. Надта паспешна зроблены, недастаткова падрыхтаваны, прадуманы (разм.).

Скараспелыя рашэнні.

|| наз. скараспе́ласць, -і, ж. (да 1 знач., спец., і да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

успаро́цца, -пару́ся, -по́рашся, -по́рацца; -пары́ся; зак. (разм.).

1. на што. Тое, што і напароцца (у 1 знач.).

У. на патарчаку.

2. Рана ўстаць, прачнуцца.

Успароўся ні свет ні зара.

|| незак. успо́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)