Ля́ска ’галінка дрэва, дубец, палачка, кій, прыс, шост’ (Нас., Мядзв., Касп., Сцяшк., ТС., Сл. ПЗБ), ’прыгожы кірмашовы кіёчак’ (КЭС, лаг.), ’штыкеціна, выгнутая палка ў вертыкальным плятні’, ’дошка ў плоце’; ’гарызантальная жэрдка ў агароджы’ (Сцяшк., Бір. дыс., Сл. ПЗБ), ’лёстка ў драбіце калёс’ (бялын., Янк. Мат.; мсцісл., Полымя, 7, 1987, Бір. дыс., гродз., Сцяц. Словаўтв.; зэльв., Шатал.), ’палка плытагона, якою ён правіць плытом’ (Бір. дыс.), ’планка круглага сячэння ў баране, у венцеры’ (Сл. ПЗБ), ля́сачка ’трасцінка, палачка’ (Нас., Янк. 1), ля́сачкі ’тонкія дошчачкі ў кроснах, якія прытрымліваюць палатно, каб яно не сцягвалася’ (Сцяшк.). Запазычана з польск. laska ’кій, палка’, ст.-бел. ляска, леска (XVI ст.) ’жазло’, ’арэхавы кій’ — са ст.-польск. laska ’тс’ (Цвяткоў, 53; Слаўскі, 4, 59–60; Булыка, Запазыч., 185; Сцяцко, Словаўтв., 177; Арашонкава, БЛ, 2, 50), якія да прасл. lěska ’арэхавы кій’. Пазней адбылося напаўненне семантыкі новымі значэннямі. Гл. таксама леса 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

асвятле́нне ср.

1. в разн. знач. освеще́ние;

а. кватэ́ры — освеще́ние кварти́ры;

я́ркае а. — я́ркое освеще́ние;

электры́чнае а. — электри́ческое освеще́ние;

дакла́днае а. падзе́й — достове́рное освеще́ние собы́тий;

2. спец. осветле́ние;

а. со́ку — осветле́ние со́ка;

а. ўча́стка ле́су — осветле́ние уча́стка ле́са

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

забра́цца сов., в разн. знач. забра́ться;

з. на верхаві́ну дрэ́ва — забра́ться на верху́шку де́рева;

з. ў гушча́р ле́су — забра́ться в гу́щу ле́са;

з. ў ла́гер во́рага — забра́ться в ла́герь врага́;

з. на край све́ту — забра́ться на край све́та

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ахо́ўваць несов.

1. (принимать меры безопасности) охраня́ть;

а. склад — охраня́ть склад;

2. (предохранять от чего-л. вредного, неприятного) оберега́ть; огражда́ть; защища́ть;

а. лясы́ ад пажа́ру — оберега́ть леса́ от пожа́ра;

а. ад хвалява́нняў — огражда́ть от волне́ний;

а. ад со́нца — защища́ть от со́лнца

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

закрану́ць сов.

1. прям., перен. затро́нуть, заде́ть;

аго́нь ~ну́ў ча́стку ле́су — ого́нь затро́нул часть ле́са;

з. чыю́-не́будзь сла́бую стру́нку — затро́нуть чью́-л. сла́бую стру́нку;

2. (што) перен. (обратить внимание в изложении) затро́нуть, косну́ться (чего);

з. пыта́нне — затро́нуть вопро́с, косну́ться вопро́са

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГЕНЕРА́ЛЬНЫ КАМІСАРЫЯ́Т БЕЛАРУ́СЬ

(Generalkomissariat Weissruthenien),

вышэйшы орган ням.-фаш. цывільнага кіравання часткай акупіраванай тэр. Беларусі ў Вял. Айч. вайну. Створаны ў адпаведнасці з загадам А.Гітлера ад 17.7.1941, паводле якога кіраванне захопленымі сав. абласцямі пасля «спынення ваенных дзеянняў пераходзіць ад ваеннай адміністрацыі да цывільных улад». Ген. камісар — гаўляйтар В.Кубэ (1.9.1941 — 22.9.1943), в.а.ген. камісара — ген.-лейт. паліцыі групэнфюрэр К. фон Готберг (вер. 1943 — чэрв. 1944). Генеральны камісарыят Беларрусі складаўся з 5 гал. аддзелаў: палітыкі (уключаў аддзелы палітыкі, прапаганды, культуры і моладзі); кіравання (кадраў, права, фінансавы, мед. абслугоўвання, ашчадных кас і інш.); гаспадаркі (гаспадарчы, сельскай гаспадаркі, харчовы, леса- і дрэваапрацоўкі, рабочай і сац. палітыкі, прам-сці і рамяства); тэхнікі (буд-ва дарог, воднай гаспадаркі, рэк); працы (з 1944). Склад апарата Генеральнага камісарыята Беларусі камплектаваўся з асоб ням. нацыянальнасці. Генеральнаму камісарыяту Беларусі непасрэдна падпарадкоўваліся абл. камісарыяты, гар. камісарыят Мінска, сілы паліцыі бяспекі і СД. Апарат Генеральнага камісарыята Беларусі ажыццяўляў ням.-фаш. палітыку на тэр. генеральнай акругі Беларусь, скіраваную на найб. эфектыўнае выкарыстанне эканам. патэнцыялу, людскіх і матэрыяльных рэсурсаў Беларусі ў інтарэсах Германіі, правядзенне паліт. і ідэалаг. мерапрыемстваў і інш.

А.М.Літвін.

т. 5, с. 154

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

замацава́цца сов.

1. закрепи́ться;

дэта́ль до́бра ~ва́лася — дета́ль хорошо́ закрепи́лась;

2. (твёрдо обосноваться) укрепи́ться, закрепи́ться;

атра́д ~ва́ўся на ўзле́ссі — отря́д укрепи́лся (закрепи́лся) на опу́шке ле́са;

3. (прочно установиться за кем-, чем-л.) утверди́ться, упро́читься;

за ім ~ва́лася до́брая рэпута́цыя — за ним утверди́лась (упро́чилась) хоро́шая репута́ция

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тулі́ць несов.

1. прижима́ть; прислоня́ть;

жанчы́на тулі́ла да сябе́ дзіця́ — же́нщина прижима́ла к себе́ ребёнка;

т. галаву́ да паду́шкі — прислоня́ть го́лову к поду́шке;

2. ласка́ть, леле́ять;

3. перен. укрыва́ть;

белару́скія лясы́ тулі́лі ў час вайны́ наро́дных мсці́ўцаў — белору́сские леса́ укрыва́ли во вре́мя войны́ наро́дных мсти́телей

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

равно́​II

1. нареч., книжн. адно́лькава;

равно́ краси́вы го́ры и леса́ адно́лькава прыго́жыя го́ры і лясы́;

2. союз такса́ма;

он ду́мает о рабо́те отде́ла, а равно́ и о рабо́те всего́ институ́та ён ду́мае пра рабо́ту аддзе́ла, а такса́ма і пра рабо́ту ўсяго́ інстыту́та;

равно́ как такса́ма як.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГІСА́РА-АЛА́Й,

горная сістэма на Пд Сярэдняй Азіі, паміж Памірам і Ферганскай катлавінай, у Кіргізіі, Таджыкістане і Узбекістане. На Пд абмежавана Каршынскім стэпам, Таджыкскай дэпрэсіяй і Алайскай далінай. Працягласць з З на У каля 900 км, шыр. да 150 км. Яго зах. і сярэднюю часткі складаюць Туркестанскі, Зераўшанскі хр. і Гісарскі хрыбет, усх. ч. — Алайскі хр. з паўн. перадавымі ланцугамі. Пераважаюць выш. каля 5000 м, макс. выш. да 5621 м (пік Ігла). Гал. грабяні хрыбтоў маюць тыповы альпійскі рэльеф; пашыраны карст. У паўн. ланцугах Алтайскага і Туркестанскага хр. і інш. — плоскія выраўнаваныя паверхні. Развіты лёсавыя перадгор’і (адыры). Вечныя снягі і ледавікі (найб. ледавік Зераўшанскі даўж. 25 км у горным вузле Матча). Гісара-Алай — складкавае ўтварэнне герцынскага ўзросту, складзенае з асадкавых і метамарфічных парод з уключэннямі гранітаў, дыярытаў. З інтрузіямі звязаны радовішчы вальфраму, малібдэну, мыш’яку, золата, ртуці, сурмы; ёсць радовішчы вугалю. Асаблівасці клімату абумоўлены вышыннай пояснасцю і нераўнамерным размеркаваннем ападкаў. Рэкі адносяцца пераважна да бас. Зераўшана і Амудар’і. Азёры: Маргузор, Іскандэркуль і інш. Па схілах гор знізу ўверх паўпустыні пераходзяць, у сярэднягорную леса-лугава-стэпавую зону, вышэй — высакагорныя лугі і гляцыяльна-нівальная зона вечных снягоў, ледавікоў і скал. Запаведнікі: Заамінскі і Раміт.

т. 5, с. 264

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)